شاید یکی از جنبه‌هایی که اغلب در طراحی یک سازه نادیده گرفته می‌شود و یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد انتخاب و مصالح و فرآورده‌های ساختمانی است. اهمیت انتخاب فرآورده‌های ساختمانی مناسب بسیار بالاست و این امر نقش مهمی در موفقیت یا شکست یک بنا ایفا می‌کند. حتی استفاده از فرآورده‌های ساختمانی استاندارد، در قیمت خانه نیز تاثیر به‌سزایی دارد و احتمالا هرکدام از ما حداقل یک بار در زمان خرید خانه یا رهن و اجاره آن درباره ارتباط کیفیت مصالح مسکن خود با قیمت آن اطلاعاتی شنیده‌ایم.

در کشور ما برای ساختمان سازی، قوانین و مقررات ملی حاکم بر جنبه‌های فنی و مهندسی ساختمان توسط وزارت راه و شهرسازی وضع شده و پیروی از این مقررات برای کلیه  فعالان عرصه ساختمان سازی ضروری است.

اگرچه که این مقررات در دسته‌بندی‌های گوناگونی همچون استانداردهای تعریف شده برای هر ماده، ویژگی‌ها و مشخصات فنی، سازگاری آن در بنا و نوع بسته‌بندی و نگهداری آن ارائه شده است، اما ما در این مقاله از مجله کیلید به بخش ایمنی مصالح و بهداشت و ملاحظات زیست محیطی برخی از فرآورده‌های ساختمانی مورد استفاده در ساخت یک بنا پرداخته‌ایم:

چند مورد از فرآورده‌های ساختمانی

به طور کلی برای ساخت یک سازه باید از استاندارد بودن مشخصات فنی فرآورده‌های ساختمانی اطمینان حاصل کرد و از موادی استفاده شود که تاییدیه کیفیت داشته باشند.

سیمان هیدرولیکی

این نوع از سیمان، بسیار چسبنده بوده و در ترکیب با آب یا مجاورت آن (همچنین هوا) به شدت سخت می‌شود. بنابراین تعریف، سیمان هیدرولیکی ضد آب بوده و در برخورد با آب از بین نمی‌رود.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سیمان هیدرولیکی

در ترکیب این نوع از سیمان مقدار کمی آهک زنده و دیگر اکسید‌های قلیایی وجود دارد، به همین دلیل برخورد آن به پوست و چشم، آسیب‌زا خواهد بود و گرد و غبار آن در هوا موجود بروز مشکلات تنفسی می‌شود. از این رو باید از پراکنده‌شدن سیمان در هوا جلوگیری شود.

در زمان استفاده از سیمان، افراد لازم است تا از دستکش، عینک، ماسک و لباس آستین بلند استفاده کنند تا از برخورد آن با قسمت‌های مختلف صورت و بدن جلوگیری شود.

چنانچه سیمان با پوست مرطوب یا چشم تماس پیدا کند، باید در زمان سریع‌ترین زمان ممکن محل تماس با مقدار زیادی آب تمیز شسته شود. توصیه می‌شود در صورت برخورد طولانی مدت سیمان با پوست، بعد از آنکه محل با آب شست‌وشو داده شد، از محلول رقیق سرکه نیز برای شستن پوست استفاده شود.

گچ و فرآورده‌های آن

گچ ساختمانی از مواد چسباننده ساختمانی است که چنانچه خالص باشد، رنگ آن سفید است. اگر سنگ گچ در دمای پایین و شرایط آزمایشگاهی پخته شود، گچ ساختمانی به دست می‌آید.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی گچ ساختمانی

در سازه‌هایی که در مصالح آن از گچ ساختمانی استفاده می‌شود نیز استفاده کارگران از کفش، پوتین حفاظتی، دستکش ، ماسک و لباس ایمنی الزامی است. همچنین در زمان بارگیری گچ ساختمانی باید نهایت دقت را به کار برد تا پاکت‌ها پاره نشده و گرد و غبار ایجاد نشود.

سازگاری گچ ساختمانی با مصالح دیگر

فرآورده‌های گچ ساختمانی مخصوصا در مناطق مرطوب اگر در مجاورت فولاد قرار بگیرد، باید با رنگ‌های ضدزنگ پوشانده شود.

گچ ساختمانی و فرآورده‌های آن در مناطق مربوط، مانند شهرهای شمالی کشور نباید تا در مجاورت بتن یا فرآورده‌های سیمانی به صورت مستقیم قرار بگیرد.

ملات‌های ساختمانی

به طور کلی، به ماده‌ای خمیری که از مخلوط کردن جسم چسبان و جسم پرکننده به وجود آید ملات تازه گفته می‌شود. این جسم چسبان می‌‎تواند خمیر سیمان و جسم پرکننده می‎تواند موادی همچون سنگدانه‌های ریز باشد.

ملات در ساختمان‌سازی برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به هم کاربرد دارد. ملات بستر لازم را برای اندودکاری، نماسازی و بندکشی فراهم می‌کند.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی ملات‌های ساختمانی

از آنجایی که در ساختمان‌سازی اغلب از ملات‌های ساختمانی آهکی استفاده می‌شود، بهتر است آهک هیدراته به کار برده شود و با توجه به آسیب‌رسانی آهک به پوست و چشم، لازم است تا به موارد ایمنی مصالح و افراد توجه شود و از تماس آهک با پوست کارگر جلوگیری به عمل آید.

سازگاری

آهک به دلیل ترکیب مواد سازنده‌اش باعث خوردگی فلزاتی همچون سرب ، آلمینیوم و روی می‌شود. به همین دلیل لازم است تا مصالح فلزی را پیش از قرار دادن در ملات آهکی با مواد مناسب اندود کرد.

سنگ‌های ساختمانی

سنگ‌ها در ساختمان‌سازی جزو مصالح بسیار پر کاربرد به شمار می‌روند. بعضی وقت‌ها سنگ‌ها به شکل بلوک به کار برده می‌شوند و بعضی از مواقع به شکل بریده شده برای تزئین بنا و کف.

سنگ طبیعی متشکل از یک یا چند کانی بوده و سنگ مصنوعی فرآورده‌ای صنعتی است که از مخلوط سنگ‌دانه‌ها و چسب و افزودنی به وجود می‌آید.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سنگ‌های ساختمانی

برش سنگ‌ها باید در محیط سرپوشیده و با استفاده از آب انجام شود.

استفاده از سنگ‌ها در ساختمان، هرگز نباید وضعیت بهداشت و سلامتی افراد و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. چنانچه احتمال آن باشد که تابش مضری از سنگ متصاعد می‌شود، لازم است تا سنگ را مورد بررسی و آزمایش قرار داد.

سنگ‌ها با تمام فرآورده‌های ساختمانی سازگاری دارند.

کاشی سرامیکی

این فرآورده برای پوشش کف و دیوار و موارد تزئینی استفاده می‌شود. کاشی سرامیکی با ویژگی‌ها و سامانه‌های متفاوت تولید می‌شود و ترکیبی از کانی‌های مختلف است.

موارد ایمنی مصالح و زیست محیطی کاشی سرامیکی

در لعاب برخی از کاشی‌های لعاب‌دار ترکیباتی همچون اکسید سرب و کادمیم وجود دارد که این مواد برای محیط زیست زیان‌آور است.

در محل انبار و نگداری کاشی‌ها باید از کلاه ایمنی و کفش و پوتین کار استفاده کرد و کارکنان لازم است تا به تجهیزات حفاظت شخصی مجهز باشند.

کاشی‌ها نیز مانند سنگ با فرآورده‌های ساختمانی دیگر ناسازگاری ندارند.

قیر

قیر ماده‌ای هیدروکربی است که از ترکیبات شیمیایی پیچیده هیدروکربن‌های آلی تولید می‌شود. این ماده در دمای محیط به صورت جامد و نیمه جامد است اما با افزایش دما روان می‌شود. دو ویژگی مهم قیر که موجب شده است تا در صنعت ساخت و ساز از آن استفاده شود چسبندگی و مقاومت آن در برابر نفوذ آب است.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی قیر

مهم‌ترین مساله در ایمنی استفاده از قیر انتخاب دمای مناسب برای گرم کردن و مصرف این ماده است. این دما بسته به نوع قیر متفاوت است.

برای روان ساختن قیرهای خالص حداکثر استفاده از 176 درجه سلسیوس مجاز است. این دما برای قیرهای محلول وابسته به غلظت آن است. برای قیرهای محلول رقیق از 30 تا 50 درجه سلسیوس عبور کند و برای گروه غیلظ‌تر حد مجاز مابین 80 تا 115 سلسیوس است.

سازگاری

سازگاری این فرآورده ساختمانی به عوامل متعدد همچون شرایط جوی و اقلیمی و متوسط دمای محیط بستگی دارد. ترافیک عبوری از این ماده نیز در سازگاری آن اثرگذار است.

عایق‌های حرارتی

در ساختمان‌سازی برای کاهش انتقال حرارت از عایق‌های حرارتی استفاده می‌شود. با توجه به ترکیبات شیمیایی به کار رفته در عایق‌های حرارتی و ساختار فیزیکی آن، مقاومت عایق‌های حرارتی تغییر می‌کند. به طور کلی مقاومت عایق‌های حرارتی بیش از 0.5 مترمربع کلوین بر وات و ضریب هدایتی آن‌ها کمتر 0.065 وات بر متر کلوین است.

پشم شیشه، پشم معدنی، پشم سنگ، پشم سرباره، پلاستیک‌های سلولی چند نمونه از دسته‌بندی‌های عایق‌های حرارتی است.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی عایق‌های حرارتی

از آنجایی که عایق‌های حرارتی پشم معدنی امکان ایجاد خارش و حساسیت پوستی در افراد را دارند، لازم است تا استفاده از این نوع عایق حرارتی با دستکش انجام شود.

پشم‌های معدنی با وجود غیرقابل اشتعال بودن، اگر در میان روکش کاغذی قرار بگیرند می‌سوزند.

چوب و فرآورده‌های آن

برای استفاده از چوب به عنوان یکی از فرآورده‌های ساختمانی ، باید از آن به شکل‌های زیر استفاده شود :

طبیعی ، اشباع شده، اصلاح شده، لایه و یا چند سازه‌ای. از چوب برای ساختن اسکلت ساختمان‌های چوبی، ساخت در و پنجره، نرده‌ها، کف‌پوش و… استفاده می‌شود.

نکته با اهمیت در رابطه با ایمنی چوب آن است که از چوب در محیطی که شرایط پوسیدگی در آن وجود دارد استفاده نشود.

آهن و فرآورده‌های آهنی و مصالح جوشکاری

برای ساخت بنا و ساختمان‌سازی از آهن خالص نمی‌توان استفاده کرد. آهن به شکل فولاد و چدن و ترکیب چند فلز و غیر فلز کاربری ساختمانی دارد. تعریف جوشکاری در صنعت ساختمان نیز عملیات انجام شده برای اتصال میان دو فلز است با کمک حرارت حاصل از قوس الکتریکی.

برای انجام جوشکاری به شیوه صحیح لازم است تا شناخت کاملی از مصالح جوشکاری وجود داشته باشد.

موارد ایمنی و ملاحظات زیست محیطی آهن

در زمان آهنگری و برش آهن، رعایت ایمنی و استفاده از عینک و نقاب برای کارگران ضروری است چرا که احتمال بروز آسیب به صورت و چشم از طریق پرتاب براده‌های آهن بسیار زیاد است.

سازگاری آهن

تمام قطعات فولادی نیاز به محافظ دربرابر خوردگی و زنگ زدگی دارند.

برای مواردی که احتمال زنگ زدگی فولاد زیاد است مانند فاضلاب و لوله‌های آب‌کشی ساختمانی، لازم است تا از چدن استفاده شود.

در مناطق مرطوب برای پیچ و مهره ، لوله، ورق و میخ فولادی نیاز به استفاده از اندود است.

نتیجه

بهره‌گیری از فرآورده‌های ساختمانی ایده‌آل و مناسب در طراحی پروژه بعدی شما، بر وجه‌های مختلفی اثرگذار است. بنابراین برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، بهتر است تا زمانی را به بررسی جزئیات مصالح مختلف اختصاص دهید و از نکته‌های مرتبط با ایمنی آنها در زمان کار آگاهی داشته باشید.

حتما تا به حال خانه‌‌های در حال ساختی را دیده‌اید که شهرداری آن‌ها را پلمب کرده است. علامت پلمب نشانه آن است که سازنده تخلفی انجام داده و شهرداری تا بررسی و رسیدگی به آن تخلف جلوی پیشرفت پروژه را گرفته است. یکی از این تخلفاتِ بسیار متداول «اضافه بنا» است. اما اضافه بنا چیست و شهرداری با متخلفان چه برخوردی می‌کند؟

تخلف اضافه بنا چیست؟

شهرداری برای مناطق مختلف شهر با توجه به میزان جمعیت، عرض خیابان و معیارهای دیگر پارامتری به نام «تراکم» تعریف می‌کند. تراکم به زبان ساده به تعداد طبقاتی گفته می‌شود که هر فرد می‌تواند در زمین خودش احداث کند. رعایت تراکم برای دریافت پایان کار ساختمان الزامی است و اگر شهرداری حین یا پس از پایان عملیات ساخت متوجه شود که سازنده تراکم منطقه را رعایت نکرده می‌تواند طبق قانون او را جریمه کند. این مورد یکی از دو شکل تخلف «اضافه بنا» است.

برای توضیح نوع دوم تخلف باید با مفهومی به نام «سطح اشغال» آشنا شوید. سطح اشغال به درصد اشغال شده از زمین توسط ملک گفته می‌شود. شما به عنوان مالک تنها اجازه دارید 60 از طول زمینتان را به ملک مسکونی اختصاص دهید. البته قوانینی نیز وجود دارد که به شما اجازه مقداری پیش‌آمدگی می‌دهد. در هر صورت اگر شما بیش از درصد مجاز سطح زمینتان را به ملک اختصاص دهید، مرتکب تخلف اضافه بنا شده و شهرداری با شما برخورد می‌کند.

جریمه اضافه بنا چیست؟

قانون‌گذار برای تخلف اضافه بنا دو نوع جریمه تعیین کرده است: قلع بنا یا جریمه مالی.

اگر بعد از رسیدگی به تخلف شما حکم به قلع بنا داده شود، شهرداری موظف است بخش‌های اضافه‌ای که ساخته‌اید (طبقه‌ی بیشتر یا پیش‌آمدگی بیشتر) را تخریب کند و پرداخت هزینه‌های تخریب نیز بر عهده شماست. معمولا در شرایطی حکم قلع بنا صادر می‌شود که در این زمینه ضرورت وجود داشته باشد. مثلا سازنده اصلا اصول فنی یا بهداشتی و شهرسازی را رعایت نکرده باشد و سازه مذکور برای سرنشینانش خطر داشته باشد.

اما اگر ساختمان با اصول فنی و بهداشتی و شهرسازی را رعایت کرده باشد و ضرورتی به حکم قلع بنا وجود نداشته باشد، شهرداری می‌تواند با دریافت جریمه نقدی از تخلفتان چشم‌پوشی کند.

طبق قانون میزان جریمه نقدی به این ترتیب تعیین می‌شود:

برای اراضی مسکونی حداقل یک دوم و حداکثر سه برابر ارزش معاملاتی برای هر متر مربع تخلف

برای اراضی تجاری و اداری حداقل دو برابر و حداکثر سه برابر ارزش معاملاتی برای هر متر مربع تخلف

اما ارزش معاملاتی چیست؟ ارزش معاملاتی به مبلغی معین گفته می‌شود که شهرداری هر ساله بر اساس معیارهایی مشخص برای هر منطقه تعیین می‌کند. از جمله این معیارها می‌توان به منطقه جغرافیایی، موقعیت مکانی و اینکه خانه در بر خیابان قرار گرفته یا نه اشاره کرد. بنابراین در صورت ارتکاب تخلف اضافه بنا و به شرطی که حکم قلع بنا برایتان صادر نشود، ممکن است بین یک دوم تا چهار برابر ارزش معاملاتی زمین جریمه شوید.

یک ابهام قانونی

همان‌طور که عنوان شد میزان جریمه برای اضافه بنا بر اساس ارزش معاملاتی ملک تعیین می‌شود. اما سوال اینجاست که آیا باید ارزش معاملاتی ملک در زمان تخلف را مد نظر قرار داد یا ارزش معاملاتی ملک در زمان صدور حکم؟ از آنجا که ارزش معاملاتی زمین سال به سال افزایش پیدا می‌کند این مسأله می‌تواند تفاوت فاحشی در مبلغ جریمه ایجاد کند. به خصوص برای ساختمان‌هایی که چند سال از ساختشان می‌گذرد.

بر اساس بخشنامه وزارت کشور و با استناد به قانون مجازات اسلامی در صورتی که زمان احداث بنا مستندا مشخص و معلوم باشد باید ارزش معاملاتی در زمان احداث بنا را به عنوان معیار جریمه در نظر گرفت. اما اگر زمان احداث بنا مشخص نباشد، معیار جریمه ارزش معاملاتی روز زمین است.

کمیسیون ماده 100، مسئول رسیدگی به تخلفات

بر اساس قانون شهرداری‌ها وظیفه رسیدگی به تخلفات مربوط به ساخت و ساز غیرقانونی بر عهده کمیسیونی به نام کمیسیون ماده 100 است. اعضای این کمیسیون عبارتند از نماینده وزارت کشور به انتخاب وزیر کشور، یکی از قاضی‌های دادگستری به انتخاب وزیر دادگستری، نماینده شورای اسلامی شهر به انتخاب شورا و نماینده شهرداری که البته حق رای ندارد و برای دفاع از شکایت شهرداری در جلسات حضور خواهد داشت.

رای کمیسیون ماده 100 قطعی است؟

بعد از صدور رای بدوی کمیسیون ماده 100 مالک به مدت 10 روز از زمان ابلاغ رای فرصت دارد تا با ارائه لایحه‌ای به رای اعتراض کند. بعد از اعتراض پرونده دوباره در کمیسیون مطرح شده و رای تجدید نظر صادر می‌شود. نکته مهم این است که در اکثر اوقات امکان حضور شما به عنوان مالک در جلسه تصمیم‌گیری کمیسیون ماده 100 وجود ندارد و اگر می‌خواهید در تجدید نظر رای کمیسیون به نفع شما برگردد باید سعی کنید یک لایحه دفاع خوب بنویسید. ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که رسیدگی به اعتراضات را کمیسیون ماده 100 با اعضایی متفاوت از کمیسیونی که رای بدوی را صادر کرده انجام می‌دهد.

باید بدانید که رای تجدید نظر قطعی و لازم‌ الاجرا است. البته طبق قانون تنها مرجعی که می‌تواند این رای را باطل کند دیوان عدالت اداری است که البته شکایت به این دیوان فرآیندی سخت و وقت‌گیر است که هر کسی سراغش نمی‌رود.

جمع‌بندی

اگر بیش از تراکم منطقه یا بیش از سطح اشغال مجاز ساخت و ساز انجام دهید، مرتکب تخلف «اضافه بنا» شده‌اید.

شهرداری می‌تواند به خاطر این تخلف شما را به پرداخت جریمه نقدی یا قلع بنا محکوم کند.

جریمه خانه‌های مسکونی یک دوم تا دو برابر ارزش معاملاتی زمین و اماکن تجاری اداری دو تا چهار برابر ارزش معاملاتی زمین است.

مسئول رسیدگی به تخلفات ساخت و ساز کمیسیون ماده 100 شهرداری است و یک بار می‌توانید به رای این کمیسیون اعتراض کنید. رای تجدید نظر نهایی و لازم‌ الاجراست.

مقدمه

همه‌ی ما در خانه‌هایی امن و راحت زندگی می‌کنیم و معمولاً وقتی به یک ساختمان قدم می‌گذاریم که ساختمان کاملاً ساخته شده است؛ اما شاید بسیاری از ما درباره‌ی چگونگی ساخت و ساز خانه اطلاعی نداشته باشیم. شاید برای بسیاری از ما این سؤال وجود داشته باشد که مراحل ساخت ساختمان چه هستند و در هر مرحله چه کارهایی باید انجام داد. بسیاری از کسانی که مالک یک زمین هستند، به دلیل آن که همواره از وارد شدن به مراحل ساخت و ساز ترس‌های مبهمی دارند، هیچ‌گاه به فکر ساخت یک ساختمان در زمین‌شان نمی‌افتند. در این مقاله قصد داریم مراحل ساخت ساختمان از صفر تا صد را برای شما توضیح دهیم.

پی‌گذاری ساختمان

پی‌گذاری یا پی‌سازی یکی از مراحل ساخت ساختمان بوده و عملیاتی است که برای استحکام بنیه‌ی ساختمان انجام می‌گیرد. پی‌ها قسمت‌هایی از ساختمان هستند که نیروهای وارده به ساختمان را به زمین منتقل می‌کنند و از این طریق از شدت ارتعاشات کاسته و سبب استحکام ساختمان می‌شوند. برای عملیات پی‌سازی باید ابتدا عمل گودبرداری انجام شود؛ گودبرداری به برداشتن حجم زیادی از خاک زمین گفته می‌شود که در نتیجه‌ی آن یک حفره‌ی بسیار بزرگ در سرتاسر زمین به عمق حداقل نیم متر ایجاد می‌گردد.

در صورتی که ارتفاع ساختمانی که قرار است ساخته شود، زیاد بلند نباشد، گودبرداری در ارتفاع کم صورت گرفته که به آن گودبرداری سطحی نیز گفته می‌شود. این نوع از گودبرداری گاه حتی با کلنگ و بیل به صورت دستی هم قابل انجام است. برای احداث ساختمان‌های بزرگ و برج‌های بلند نیاز به گودبرداری عمیق است که در این صورت این کار با استفاده از بیل‌های مکانیکی و ماشین‌آلات حفاری انجام خواهد شد. گودبرداری تا جایی انجام می‌شود که از بابت نشست‌های احتمالی زمین اطمینان حاصل گردد؛ در این حالت اصطلاحاً می‌گویند که گودبرداری تا رسیدن به زمین بکر انجام می‌شود.

در عملیات پی‌ریزی، بتن اصلی به طور مستقیم با خاک تماس پیدا نمی‌کند؛ بلکه ابتدا یک لایه کم سیمان که اصطلاحاً «سیمان مگر» نام دارد، قرار داده شده و سپس پی‌ها بر روی آن قرار داده می‌شوند. این کار سبب می‌شود تا احتمال خوردگی پی‌ها و فرسایش آن‌ها به حداقل ممکن برسد. در این مرحله همچنین نقشه ساختمان که در آن محل پی‌ها و سایر موارد بر روی کاغذ مشخص شده، بر روی زمین اجرایی می‌گردد