شاید یکی از جنبه‌هایی که اغلب در طراحی یک سازه نادیده گرفته می‌شود و یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد انتخاب و مصالح و فرآورده‌های ساختمانی است. اهمیت انتخاب فرآورده‌های ساختمانی مناسب بسیار بالاست و این امر نقش مهمی در موفقیت یا شکست یک بنا ایفا می‌کند. حتی استفاده از فرآورده‌های ساختمانی استاندارد، در قیمت خانه نیز تاثیر به‌سزایی دارد و احتمالا هرکدام از ما حداقل یک بار در زمان خرید خانه یا رهن و اجاره آن درباره ارتباط کیفیت مصالح مسکن خود با قیمت آن اطلاعاتی شنیده‌ایم.

در کشور ما برای ساختمان سازی، قوانین و مقررات ملی حاکم بر جنبه‌های فنی و مهندسی ساختمان توسط وزارت راه و شهرسازی وضع شده و پیروی از این مقررات برای کلیه  فعالان عرصه ساختمان سازی ضروری است.

اگرچه که این مقررات در دسته‌بندی‌های گوناگونی همچون استانداردهای تعریف شده برای هر ماده، ویژگی‌ها و مشخصات فنی، سازگاری آن در بنا و نوع بسته‌بندی و نگهداری آن ارائه شده است، اما ما در این مقاله از مجله کیلید به بخش ایمنی مصالح و بهداشت و ملاحظات زیست محیطی برخی از فرآورده‌های ساختمانی مورد استفاده در ساخت یک بنا پرداخته‌ایم:

چند مورد از فرآورده‌های ساختمانی

به طور کلی برای ساخت یک سازه باید از استاندارد بودن مشخصات فنی فرآورده‌های ساختمانی اطمینان حاصل کرد و از موادی استفاده شود که تاییدیه کیفیت داشته باشند.

سیمان هیدرولیکی

این نوع از سیمان، بسیار چسبنده بوده و در ترکیب با آب یا مجاورت آن (همچنین هوا) به شدت سخت می‌شود. بنابراین تعریف، سیمان هیدرولیکی ضد آب بوده و در برخورد با آب از بین نمی‌رود.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سیمان هیدرولیکی

در ترکیب این نوع از سیمان مقدار کمی آهک زنده و دیگر اکسید‌های قلیایی وجود دارد، به همین دلیل برخورد آن به پوست و چشم، آسیب‌زا خواهد بود و گرد و غبار آن در هوا موجود بروز مشکلات تنفسی می‌شود. از این رو باید از پراکنده‌شدن سیمان در هوا جلوگیری شود.

در زمان استفاده از سیمان، افراد لازم است تا از دستکش، عینک، ماسک و لباس آستین بلند استفاده کنند تا از برخورد آن با قسمت‌های مختلف صورت و بدن جلوگیری شود.

چنانچه سیمان با پوست مرطوب یا چشم تماس پیدا کند، باید در زمان سریع‌ترین زمان ممکن محل تماس با مقدار زیادی آب تمیز شسته شود. توصیه می‌شود در صورت برخورد طولانی مدت سیمان با پوست، بعد از آنکه محل با آب شست‌وشو داده شد، از محلول رقیق سرکه نیز برای شستن پوست استفاده شود.

گچ و فرآورده‌های آن

گچ ساختمانی از مواد چسباننده ساختمانی است که چنانچه خالص باشد، رنگ آن سفید است. اگر سنگ گچ در دمای پایین و شرایط آزمایشگاهی پخته شود، گچ ساختمانی به دست می‌آید.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی گچ ساختمانی

در سازه‌هایی که در مصالح آن از گچ ساختمانی استفاده می‌شود نیز استفاده کارگران از کفش، پوتین حفاظتی، دستکش ، ماسک و لباس ایمنی الزامی است. همچنین در زمان بارگیری گچ ساختمانی باید نهایت دقت را به کار برد تا پاکت‌ها پاره نشده و گرد و غبار ایجاد نشود.

سازگاری گچ ساختمانی با مصالح دیگر

فرآورده‌های گچ ساختمانی مخصوصا در مناطق مرطوب اگر در مجاورت فولاد قرار بگیرد، باید با رنگ‌های ضدزنگ پوشانده شود.

گچ ساختمانی و فرآورده‌های آن در مناطق مربوط، مانند شهرهای شمالی کشور نباید تا در مجاورت بتن یا فرآورده‌های سیمانی به صورت مستقیم قرار بگیرد.

ملات‌های ساختمانی

به طور کلی، به ماده‌ای خمیری که از مخلوط کردن جسم چسبان و جسم پرکننده به وجود آید ملات تازه گفته می‌شود. این جسم چسبان می‌‎تواند خمیر سیمان و جسم پرکننده می‎تواند موادی همچون سنگدانه‌های ریز باشد.

ملات در ساختمان‌سازی برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به هم کاربرد دارد. ملات بستر لازم را برای اندودکاری، نماسازی و بندکشی فراهم می‌کند.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی ملات‌های ساختمانی

از آنجایی که در ساختمان‌سازی اغلب از ملات‌های ساختمانی آهکی استفاده می‌شود، بهتر است آهک هیدراته به کار برده شود و با توجه به آسیب‌رسانی آهک به پوست و چشم، لازم است تا به موارد ایمنی مصالح و افراد توجه شود و از تماس آهک با پوست کارگر جلوگیری به عمل آید.

سازگاری

آهک به دلیل ترکیب مواد سازنده‌اش باعث خوردگی فلزاتی همچون سرب ، آلمینیوم و روی می‌شود. به همین دلیل لازم است تا مصالح فلزی را پیش از قرار دادن در ملات آهکی با مواد مناسب اندود کرد.

سنگ‌های ساختمانی

سنگ‌ها در ساختمان‌سازی جزو مصالح بسیار پر کاربرد به شمار می‌روند. بعضی وقت‌ها سنگ‌ها به شکل بلوک به کار برده می‌شوند و بعضی از مواقع به شکل بریده شده برای تزئین بنا و کف.

سنگ طبیعی متشکل از یک یا چند کانی بوده و سنگ مصنوعی فرآورده‌ای صنعتی است که از مخلوط سنگ‌دانه‌ها و چسب و افزودنی به وجود می‌آید.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی سنگ‌های ساختمانی

برش سنگ‌ها باید در محیط سرپوشیده و با استفاده از آب انجام شود.

استفاده از سنگ‌ها در ساختمان، هرگز نباید وضعیت بهداشت و سلامتی افراد و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. چنانچه احتمال آن باشد که تابش مضری از سنگ متصاعد می‌شود، لازم است تا سنگ را مورد بررسی و آزمایش قرار داد.

سنگ‌ها با تمام فرآورده‌های ساختمانی سازگاری دارند.

کاشی سرامیکی

این فرآورده برای پوشش کف و دیوار و موارد تزئینی استفاده می‌شود. کاشی سرامیکی با ویژگی‌ها و سامانه‌های متفاوت تولید می‌شود و ترکیبی از کانی‌های مختلف است.

موارد ایمنی مصالح و زیست محیطی کاشی سرامیکی

در لعاب برخی از کاشی‌های لعاب‌دار ترکیباتی همچون اکسید سرب و کادمیم وجود دارد که این مواد برای محیط زیست زیان‌آور است.

در محل انبار و نگداری کاشی‌ها باید از کلاه ایمنی و کفش و پوتین کار استفاده کرد و کارکنان لازم است تا به تجهیزات حفاظت شخصی مجهز باشند.

کاشی‌ها نیز مانند سنگ با فرآورده‌های ساختمانی دیگر ناسازگاری ندارند.

قیر

قیر ماده‌ای هیدروکربی است که از ترکیبات شیمیایی پیچیده هیدروکربن‌های آلی تولید می‌شود. این ماده در دمای محیط به صورت جامد و نیمه جامد است اما با افزایش دما روان می‌شود. دو ویژگی مهم قیر که موجب شده است تا در صنعت ساخت و ساز از آن استفاده شود چسبندگی و مقاومت آن در برابر نفوذ آب است.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی قیر

مهم‌ترین مساله در ایمنی استفاده از قیر انتخاب دمای مناسب برای گرم کردن و مصرف این ماده است. این دما بسته به نوع قیر متفاوت است.

برای روان ساختن قیرهای خالص حداکثر استفاده از 176 درجه سلسیوس مجاز است. این دما برای قیرهای محلول وابسته به غلظت آن است. برای قیرهای محلول رقیق از 30 تا 50 درجه سلسیوس عبور کند و برای گروه غیلظ‌تر حد مجاز مابین 80 تا 115 سلسیوس است.

سازگاری

سازگاری این فرآورده ساختمانی به عوامل متعدد همچون شرایط جوی و اقلیمی و متوسط دمای محیط بستگی دارد. ترافیک عبوری از این ماده نیز در سازگاری آن اثرگذار است.

عایق‌های حرارتی

در ساختمان‌سازی برای کاهش انتقال حرارت از عایق‌های حرارتی استفاده می‌شود. با توجه به ترکیبات شیمیایی به کار رفته در عایق‌های حرارتی و ساختار فیزیکی آن، مقاومت عایق‌های حرارتی تغییر می‌کند. به طور کلی مقاومت عایق‌های حرارتی بیش از 0.5 مترمربع کلوین بر وات و ضریب هدایتی آن‌ها کمتر 0.065 وات بر متر کلوین است.

پشم شیشه، پشم معدنی، پشم سنگ، پشم سرباره، پلاستیک‌های سلولی چند نمونه از دسته‌بندی‌های عایق‌های حرارتی است.

موارد ایمنی مصالح و ملاحظات زیست محیطی عایق‌های حرارتی

از آنجایی که عایق‌های حرارتی پشم معدنی امکان ایجاد خارش و حساسیت پوستی در افراد را دارند، لازم است تا استفاده از این نوع عایق حرارتی با دستکش انجام شود.

پشم‌های معدنی با وجود غیرقابل اشتعال بودن، اگر در میان روکش کاغذی قرار بگیرند می‌سوزند.

چوب و فرآورده‌های آن

برای استفاده از چوب به عنوان یکی از فرآورده‌های ساختمانی ، باید از آن به شکل‌های زیر استفاده شود :

طبیعی ، اشباع شده، اصلاح شده، لایه و یا چند سازه‌ای. از چوب برای ساختن اسکلت ساختمان‌های چوبی، ساخت در و پنجره، نرده‌ها، کف‌پوش و… استفاده می‌شود.

نکته با اهمیت در رابطه با ایمنی چوب آن است که از چوب در محیطی که شرایط پوسیدگی در آن وجود دارد استفاده نشود.

آهن و فرآورده‌های آهنی و مصالح جوشکاری

برای ساخت بنا و ساختمان‌سازی از آهن خالص نمی‌توان استفاده کرد. آهن به شکل فولاد و چدن و ترکیب چند فلز و غیر فلز کاربری ساختمانی دارد. تعریف جوشکاری در صنعت ساختمان نیز عملیات انجام شده برای اتصال میان دو فلز است با کمک حرارت حاصل از قوس الکتریکی.

برای انجام جوشکاری به شیوه صحیح لازم است تا شناخت کاملی از مصالح جوشکاری وجود داشته باشد.

موارد ایمنی و ملاحظات زیست محیطی آهن

در زمان آهنگری و برش آهن، رعایت ایمنی و استفاده از عینک و نقاب برای کارگران ضروری است چرا که احتمال بروز آسیب به صورت و چشم از طریق پرتاب براده‌های آهن بسیار زیاد است.

سازگاری آهن

تمام قطعات فولادی نیاز به محافظ دربرابر خوردگی و زنگ زدگی دارند.

برای مواردی که احتمال زنگ زدگی فولاد زیاد است مانند فاضلاب و لوله‌های آب‌کشی ساختمانی، لازم است تا از چدن استفاده شود.

در مناطق مرطوب برای پیچ و مهره ، لوله، ورق و میخ فولادی نیاز به استفاده از اندود است.

نتیجه

بهره‌گیری از فرآورده‌های ساختمانی ایده‌آل و مناسب در طراحی پروژه بعدی شما، بر وجه‌های مختلفی اثرگذار است. بنابراین برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، بهتر است تا زمانی را به بررسی جزئیات مصالح مختلف اختصاص دهید و از نکته‌های مرتبط با ایمنی آنها در زمان کار آگاهی داشته باشید.

بسیاری از ساختمان‌هایی که امروزه ما در آن زندگی می‌کنیم، فاقد امنیت و ایمنی کافی هستند؛ در نتیجه بسیاری از مردم به طور مداوم احساس ناامنی در خانه را تجربه می‌کنند. ایمنی ساختمان همیشه مهم‌ترین بخش ساخت و سازها بوده و استفاده از بهترین تجهیزات و بالاترین سطح دانش در این زمینه می‌تواند جان هزاران و حتی میلیون‌ها نفر را نجات دهد. از جمله حوادثی که می‌تواند ایمنی ساختمان و اعضای خانواده‌ی ما را به خطر بیاندازد، تنها حوادث غیرمترقبه مانند زلزله، سیل، طوفان و… نیست؛ در واقع عدم رعایت اصول ایمنی در ساختمان می‌تواند در هر زمان جان افراد ساکن در ساختمان را به خطر بیاندازد.

حال شاید برای شما این سؤال پیش آید که نکات مهم برای حفظ ایمنی در خانه چه چیزهایی هستن؟ آیا راهی وجود دارد که بتوان توسط آن ایمنی ساختمان و محل سکون خود را افزایش داد؟ اصول ایمنی در ساختمان به چه فاکتورهایی وابسته است؟ و بسیاری از سؤالات مشابه. در این مقاله بدنبال پاسخگویی به سؤالات فوق هستیم.

ارزیابی ایمنی ساختمان

برای پاسخ‌گویی به این سؤالات ابتدا باید به ارزیابی ایمنی ساختمان بپردازیم. این ارزیابی‌ها بر اساس فاکتورهای مختلفی صورت می‌گیرد که از آن می‌توان به ارزیابی استحکام سازه، ارزیابی سیستم حفاظت در برابر آتش سوزی، بررسی سیستم‌هایی همچون آسانسور، درب‌های اتوماتیک، پله‌ها و… اشاره کرد.

در حال حاضر، مجموعه‌ای از استانداردها وجود دارد که بر طبق آن می‌توان به میزان ایمنی ساختمان تا حدودی دست یافت. در واقع ایمنی ساختمان‌ها به سه دسته‌ی پر خطر، کم خطر و میان خطر تقسیم می‌شود. بررسی برای ارزیابی ایمنی ساختمان بر اساس استاندارهای جهانی بوده و بر این مبنا ساختمان‌های پر خطر هر ساله، کم خطر 10 سال یکبار و میان خطر 3 سال یکبار باید مورد بررسی ایمنی قرار گیرند.

ارزیابی ایمنی ساختمان می‌تواند توسط سازمان آتش نشانی صورت گیرد. علاوه بر آن برای آگاهی از میزان مقاوت ساختمان و اصول ایمنی بکار برده شده در آن می‌توان از متخصصان و مهندسان ناظر کمک گرفت. یکی از مسائلی که برای ارزیابی ایمنی ساختمان در مقابل حوادث غیرمترقبه لحاظ می‌شود، به طور مثال برای زلزله، میزان دوری ساختمان از گسل‌ها و برای طوفان و سیل، فاصله‌ی آن از سطح دریا می‌باشد.

ایمنی ساختمان در برابر زلزله

زلزله از جمله حوادث غیرمترقبه است که کشور ما را هر روزه تهدید و جان میلیون‌ها نفر را به خطر می‌اندازد. در نتیجه حفظ ایمنی و استحکام ساختمان‌ها در این باره از اهمیت بالایی برخوردار است. تکنیک‌های ساخت و ساز می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر میزان تلفات و مرگ و میر در اثر زلزله داشته باشد.

خطرناک‌ترین سازه‌ها از نقطه نظر زلزله، ساختمان‌هایی هستند که با بلوک آجری یا بلوک بدون سیم ساخته شده‌اند. این نوع ساخت و ساز دارای دیوارهایی است که از آجرهای روی هم قرار گرفته ساخته شده و با ملات به یکدیگر چسبانده می‌شوند. در این سازه‌ها وزن سقف را به طور مستقیم از طریق دیوارها به پایه منتقل می‌کنند. هنگامی‌که این نوع ساخت و ساز به دلیل نیروی وارده از زلزله تحت تأثیر قرار می‌گیرد، دیوارها و سقف خواهند افتاد.

جلوگیری از آتش سوزی

یکی از دیگر حوادثی که می‌تواند ایمنی ساختمان و محل زندگی ما را تهدید کند، آتش سوزی است. برای جلوگیری از آتش سوزی در ساختمان لازم است نکاتی را بیان کنیم.

رفع مشکل برق:

یکی از اصول ایمنی ساختمان مربوط به کابل‌های برق است. بسیاری از ساختمان‌های قدیمی‌دارای سیستم الکتریکی یا سیم‌کشی فرسوده و آسیب‌دیده هستند. برای بررسی و چکاپ سیستم الکتریکی ساختمان از یک متخصص کمک بگیرید.

به هیچ عنوان از یک پریز برق برای اتصال چند دستگاه خانگی(به وسیله‌ی سه راهی) استفاده نکنید. برای مثال یخچال باید به طور مستقیم به یک پریز مجزا متصل شود. مشکل در کارکرد یکی از لوازم برقی خانه می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یک مشکل جدی در سیستم برق‌کشی ساختمان باشد.

نکات ایمنی آشپزخانه:

زمانی که قصد خروج از خانه را دارید، قابلمه و یا تابه را روی گاز روشن قرار ندهید. ماکروویو نیز همانند گاز خطر آتش‌سوزی داشته و نباید بدون حضور در خانه آن را روشن گذاشت. ظروف دستگیره‌دار را طوری روی اجاق قرار دهید تا کودک به آن دسترسی نداشته باشد. اگر دستگیره‌ها پلاستیکی هستند، مطمئن شوید که روی شعله‌ی مجاور قرار نمی‌گیرد.

نصب سیستم اعلام حریق:

یکی از ساده‌ترین و در عین حال امن‌ترین اقداماتی که می‌توان برای افزایش ایمنی ساختمان از آن بهره برد، نصب سیستم اعلام حریق در هر یک از اتاق‌ها و راهرو‌هاست. این سیستم به دود حساس بوده و هنگام بروز آتش‌سوزی، به سرعت هشدار می‌دهد. این سیستم باید هر 10 سال یکبار تعویض شود، پس از زمان نصب سیستم، تاریخ تعویض دستگاه را به یاد داشته باشید.

کپسول آتش نشانی:

کپسول اطفای حریق را می‌توان از جمله مهم‌ترین اصول ایمنی در ساختمان و جلوگیری از آتش سوزی‌های بزرگ دانست.  یک کپسول آتش نشانی تهیه کرده و آن را در محلی قرار دهید که همه اعضای خانواده از آن مطلع باشند. نحوه استفاده از این کپسول را نیز به فرزندان خود آموزش دهید. اگر می‌خواهید کپسول را در آشپزخانه خود قرار دهید، بهتر است حدود یک متر از اجاق گاز فاصله داشته باشد. توصیه می‌شود حداقل یک کپسول آتش نشانی در خانه، محل کار و خودروی شخصی خود داشته باشید.

جمع‌بندی

ایمنی یک ساختمان می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای آرامش روانی ما را تأمین کند. بنابراین رعایت اصول ایمنی در ساختمان در مرحله‌ی اول باید توسط پیمانکاران و ناظران رعایت شده و مورد بررسی دقیق قرار گیرد. اما نقش هر فرد در محیط خانه نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشد و می‌تواند تأمین‌کننده سلامتی افراد خانواده باشد.

فونداسیون یا پی ساختمان یکی از اجزای ضروری هر سازه به شمار می آید و وظیفه آن تحمل فشار ناشی از ستون ها و انتقال این نیرو به زمین است. پی سازی بنا با توجه به نوع سازه و محلی که قرار است در آن اجرا شود تحت شرایط متفاوتی انجام می شود تا استحکام و مقاومت سازه تامین گردد. فونداسیون اولین مرحله ساخت بنا است و باید استانداردهای لازم در اجرای آن رعایت شود. در نوشته های پیشین ساختمانچی به معرفی انواع پی ساختمان پرداخته شد و هم اکنون در این نوشته قصد داریم قالب بندی فونداسیون را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.

قالب بندی فونداسیون

در قالب بندی فونداسیون از قالب های چوبی، فلزی و آجری استفاده می شود که هر کدام دارای ویژگی های منحصر بفرد خود هستند. در سیستم قالب بندی، پنل های مختلفی برای قالب گذاری به کار می روند که بر اساس نوع سازه و نقشه اجرایی می توان آنها را در اشکال مختلف ایجاد نمود. برای پی سازی ساختمان پس از گودبرداری باید خطوط آکس بندی شده و محل قرارگیری قالب در روی زمین مشخص شود تا بتوان بر اساس آن فونداسیون را اجرا نمود. از جمله نکاتی که در قالب بندی فونداسیون باید به آنها توجه کرد به شرح ذیل می باشند:

قالب ها را باید محکم و فیکس کرد و از استحکام آنها اطمینان حاصل نمود.

توجه به ابعاد فونداسیون در انتخاب قالب امری بسیار ضروری است.

طراحی و ساخت قالب ها باید به گونه ای باشد که راحت و به سرعت بتوان آنها را نصب و یا باز کرد. در این صورت به میزان قابل توجهی در وقت و هزینه صرفه جویی خواهد شد.

به منظور جلوگیری از هدر رفتن شیره بتن، درزبندی مناسب باید انجام شود.

برای ارتقاء کیفیت سطح بتن و استحکام قالب ها باید از روغن قالب استفاده نمود.

قالب ها باید از دوام و استحکام بالایی برخوردار باشند تا بدون از هم گسیختگی و یا نشت شیره بتن بتوانند فشار و بارهای وارده را تحمل نمایند.

با توجه به اینکه فونداسیون نما است یا خیر باید نسبت به تعیین کیفیت مصالح ساختمانی و قالب بندی توجه لازم معطوف گردد.

ساخت قالب ها و نصب آنها باید به نحوی باشد که بتوان به ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.

شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورها نیز از جمله نکات مهم در قالب بندی فونداسیون به شمار می آیند.

قالب ها باید به گونه ای انتخاب شوند که بتوان آنها را با امکانات در دسترس حمل نموده و جا به کرد.

قالب هایی که برای پی ریزی بنا مورد استفاده قرار می گیرند شامل موارد زیر هستند:

قالب بندی فلزی

قالب فلزی در مقایسه با قالب های چوبی و آجری از استحکام و سطح شاقولی مناسب تری برخوردار می باشد. امروزه این نوع قالب ها از جمله رایج ترین قالب های مورد استفاده در پی ریزی ساختمان هستند زیرا به راحتی می توان آنها را حمل نمود و در هر نوع سیستم اجرایی به کار برد. از مزایای قالب فلزی می توان به مواردی نظیر دوام و استحکام بسیار بالا، سهولت اتصال، سرعت بالای اجرا، قابلیت استفاده مجدد و بهره وری بالا اشاره نمود. در پروژه هایی که تنوع ابعاد و سطوح کم اما حجم کار بالاست، قالب های فلزی بهترین گزینه محسوب می شوند. هر چند قیمت اولیه این قالب ها گران است اما طول عمر آنها بالا بوده و می توان سال ها از آنها استفاده کرد. به منظور جلوگیری از اثرات نامطلوب آب و هوایی بر این قالب ها باید حتی المقدور آنها را عایق بندی نمود.

انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون

اجزای قالب فلزی

آن چه که به عنوان اجزاء قالب فلزی شناخته می شود، قطعات مختلفی برای قالب بندی بتن می باشد. این قطعات در پروژه های مختلف می تواند متفاوت باشد. برای مثال از اجزاء قالب فلزی می توان به میان بولت چدنی، واشر کاس، تسمه بلت، گیره بلند میان برد فلزی دنده درشت، جک دو پیچ و غیره اشاره کرد.

قالب بندی آجری

این نوع قالب برای استفاده در اطراف پی استفاده می شود و پس از گیرایش بتن در محل مورد نظر مانده و به عنوان قالبی دائمی در نظر گرفته می شود.به منظور جلوگیری از مکیده شدن آب بتن توسط آجر باید یک لايه ورق نايلوني قبل از بتن ریزی بر روی دیوار نصب شود در غیر این صورت آجرها را باید کامل آب پاشی کرد. البته هنگام آب پاشی این نکته که آب نباید درون قالب ها جمع شود را باید مد نظر قرار داد.

در این نوع قالب بندی حدود آکس های سازه و  قالب باید توسط نقشه بردار مشخص شود. برای جلوگیری از کوچکترین خطا در اجرای این نوع قالب بندی بهتر است گوشه آکس ها و قالب ها میخ گذاری گردد و مرز قالب ها بعد از آنکه با رسیمان مشخص شد رنگ آمیزی شود. علاوه بر آن سطح زمین باید از ترازی یکنواخت برخوردار باشد که این امر با نقشه برداری انجام می شود. هنگام قالب بندی آجری باید یک لایه نازک از سیمان در جداره داخلی قالب اجرا گردد اما در صورت عدم این کار می توان از پلاستیک نیز استفاده نمود. پشت قالب آجری را می توان با خاک پر کرد.

قالب بندی چوبی

قالب چوبی همانطور که از نامش پیداست از جنس چوب است. قالب ها به اندازه ای ساخته می شوند که بتوان آنها را به مکان مورد نظر حمل نمود. بتن ریزی در این قالب ها به دقت کافی نیاز دارد تا آسیبی به لبه آنها وارد نشود.قالب های چوبی در برابر قالب های فلزی وزن سبک تری دارند اما مقاومت آنها در برابر رطوبت چندان بالا نمی باشد. از مزایای این نوع قالب می توان به مواردی نظیر سهولت در اجرا و اتصالات، ضریب حرارتی پایین و وزن سبک اشاره نمود. تنها عیب قالب چوبی عدم استفاده از آن بیشتر از ۱۰ بار است.

قالب بندی بتن

آن چه که در قالب بندی بتن باید مورد توجه قرار گیرد، استحکام قالب ها و مهاربندی صحیح آن ها می باشد. در جهت افزایش استقامت داربست، استفاده از پشت بندهای طولی و عرضی الزامی می باشد. نحوه قرارگیری قالب بتن باید به گونه ای باشد که از خارج شدن بتن از میان آن ها جلوگیری به عمل آید. برای اجرای قالب بتنی، قالب ها باید خنک باشند. در صورتی که قالب بندی ها داغ باشند، کیفیت بتن را کاهش داده و باعث تغییر رنگ آن می شود. این امر باعث می شود بتن شکل مناسب خود را از دست دهد.

قالب مدولار چیست؟

نام دیگر قالب بتن، قالب مدولار می باشد. این نوع قالب بندی در اندازه های مختلفی تولید شده و در قالب بندی سازه های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد.

اتصالات قالب بتن

در جهت اتصال قالب بتنی و ایجاد یک سازه بتنی مناسب به قطعاتی نیاز می باشد. از جمله قطعات مورد نیاز برای انجام این کار کلمپس، گیره متوسط و بلند، گیره لوله به لوله، میان بلت، بلت عصایی، گیره متوسط، مغزی چدنی و غیره می باشد.

قالب یوبوت

از قالب یوبوت در جهت ایجاد حفره درون دال بتنی استفاده می شود. انجام این کار می تواند باعث حذف بتن ناکارآمد شده و به سبک تر شدن دال نیز کمک می کند. به طور کلی چهار مدل قالب یوبوت موجود می باشد که شامل قالب یوبوت تک، قالب یوبوت دوبل، قالب یوبوت بادی و قالب یوبوت پلی استایرن می باشد.

قیمت قالب یوبوت

خرید قالب یوبوت بسیار مقرون به صرفه می باشد. چرا که این قالب از پیچیدگی خاصی در ساختار برخوردار نمی باشد. آن چه که در قیمت قالب سقف یوبوت تاثیر گذار می باشد، ارتفاع قالب است. هم چنین از دیگر عوامل تاثیر گذار بر قیمت قالب یوبوت متراژ پروژه می باشد.

قالب وافل

یکی از سازه های مدرن که می توان در ساختمان سازی مورد استفاده قرار داد، قالب وافل می باشد. قالب وافل نمونه ای از قالب های سقفی می باشد. این قالب ها با ظاهر مشبک مانند خود باعث پوشاندن قسمت زیادی از سقف می شود. استفاده از این قالب ها به تجهیزات ساختمانی هیچ گونه آسیبی وارد نمی کند. این گونه قالب ها مکعبی شکل بوده و توخالی می باشند. از مزایای استفاده از این قالب ها می توان به ایجاد ایمنی در برابر زلزله، مقاومت در برابر آتش سوزی، به عنوان عایق در برابر صوت و گرما، حذف انواع بلوک و تیرچه و کاهش هزینه های آرماتوربندی و قالب بندی اشاره کرد. استفاده از این قالب ها معایبی نیز به همراه دارد. برای مثال از آن جایی که قالب وافل سبک می باشد، در مناطقی که بادهای شدید می وزد، امکان استفاده از آن ها وجود ندارد. هم چنین برای پر کردن قالب های آن نیاز به خاک مناسب می باشد.

اجرای قالب وافل

اجرای قالب وافل ساده بوده و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. به طور کلی می توان مراحل اجرای سقف وافل شامل زیر سازی سقف، چیدن قالب های وافل، آرماتوربندی سقف، بتن ریزی و قالب برداری می باشد.

خرید قالب وافل و قیمت قالب سقف وافل

قیمت قالب وافل به عوامل مختلفی از جمله ابعاد قالب و انواع آن بستگی دارد. در هنگام خرید قالب وافل باید ابتدا انواع مورد نظر آن را مشخص نمایید. قالب های وافل در انواع قالب های یک یک طرفه و دو طرفه موجود می باشد که قیمت هر یک متفاوت است.

قالب لغزنده

قالب لغزان یا قالب لغزنده نمونه ای از روش های قالب بندی است که در آن قالب در فواصل زمانی منظم و با حرکت مقطعی به سمت جلو یا در جهت بالا حرکت می کند. در این روش قالب بندی، سطح قالب لغزنده در تماس با بتون بوده و از ان جدا نمی شود و همان گونه که از نام آن پیداست، ب روی بتن لیز می خورد. انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون

قالب فلزی بتن

نمونه ای از بهترین انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون قالب فلزی بتن می باشد. چرا که این نوع قالب بندی در مقایسه با انواع دیگر، از استحکام بیش تری برخوردار می باشد. از دیگر مواردی که از قالب فلزی بتن در آن استفاده می شود، پروژه هایی است که در آن عمق پی بسیار زیاد می باشد.

قالب ستون

به طور کلی می توان گفت ستون بخش مهمی از یک سازه به شمار می آید و از این رو دقت در اجرای آن مخصوصا در زمان بروز زلزله بسیار حائز اهمیت می باشد. قالب های ستون از دو جزء اساسی و اصلی تشکیل شده اند. این دو جزء شامل جدار قالب یا پنل های فلزی و کلاف یا قید می باشد.

تخته قالب بندی

استفاده از تخته قالب بندی در اجرای ساختمان های بتنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آن جایی که بتن قبل از سفت شدن به شکل روان می باشند، در جهت شکل گیری نیاز به قالب دارند. استفاده از تخته های قالب بندی در گذشته بیش تر رواج داشت و امروزه استفاده از قالب بندی فلزی تا حدودی استفاده از آن ها را کاهش داده است. استفاده از تخته قالب بندی در مقایسه با قالب فلزی مزایایی به همراه دارد. برای مثال استفاده از تخته قالب بندی نسبت به قالب فلزی هزینه کم تری در بر داشته و مقرون به صرفه می باشد. از آن جایی که این گونه قالب ها وزن سبک تری دارند، از سرعت بالاتری برای اجرل برخوردار هستند. توجه داشته باشید از تخته های قالب بندی با کیفیت استفاده نمایید. چرا که در صورتی که این تخته ها از جنس مرغوبی برخوردار نباشد، نمی توانند وزن بتن را تحمل کنند و همین امر باعث تغییر شکل بتن می شود. از تخته قالب بندی در قالب بندی پی ها، قالب بندی ستون،قالب تیرهای اصلی و قالب بندی سقف استفاده می شود.

تجهیزات قالب بندی

از جمله تجهیزات مورد نیاز قالب بندی می توان به بلت عصایی، بولت دو سر دنده، میان بلت، واشر دو لوله،واشر کاس، گیره بلند، گیره متوسط، آب بند چدنی، آب بند فلزی، پیچ و مهره چدنی جک سقفی، جک سقفی، رزوه جک سقفی، پایه جک سقفی قابل رگلاژ و سرجک سقفی قابل رگلاژ می باشد.

قالب بندی بتن معماری

از آن جایی که در معماری معاصر به اشکال مختلفی از بافت و پرداخت سطحی نیاز می باشد، استفاده از متریالی که چنین قابلیتی داشته باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این جهت استفاده از بتن می تواند این نیاز را برآورده کند. در این راستا مفهمومی به نام بتن معماری تعریف شده است. بتن معماری در سطح داخلی و خارجی سازه نمایان بوده و به همین خاطر خصوصیات ظاهری آن حائز اهمیت می باشد. یکی از فرآیندهای مهم در سازه های بتنی، استفاده از قالب بندی می باشد. پیچیده شدن سازه ها نیاز به استفاده از قالب های ویژه را بیش تر می کند. از این روشی مخصوص برای قالب بندی بتن معماری ابداع شده است. آن چه که در طراحی قالب بندی بتن معماری حائز اهمیت می باشد، استفاده از متریال مناسب برای ساخت آن می باشد.

نکات مهم در قالب برداری فونداسیون

هنگام قالب بندی باید به یکسری موارد توجه نمود از جمله:

اگر قالب برداری قبل از اینکه دوره مراقبت به اتمام برسد، برداشته شود باید پس از قالب برداری مراقبت های لازم از بتن صورت گیرد.

قالب برداری باید مرحله به مرحله انجام شود و از وارد آمدن ضربه به آن خودداری گردد. برای جلوگیری از آسیب رسیدن به بتن نباید بارهای ناگهانی و ضربه به آن وارد کرد.

هنگامی باید نسبت به برداشتن قالب اقدام نمود که بتن از قابلیت تحمل نیروهای وارده برخوردار باشد و تغییر شکل ندهد.

تا وقتی قطعات بتنی از مقاومت لازم برای تحمل بار خود و بارهای وارد آمده برخوردار نباشند قالب های باربر و پایه ها را نباید برداشت.

پی ساختمان که همان فونداسیون یا شالوده نام دارد به بخشی از سازه گفته می شود که در تماس با خاک بوده و به عنوان یک عضو باربر وزن ساختمان را به زمین انتقال می دهد. فونداسیون سازه را پایدار و مقاوم می کند و از سقوط آن جلوگیری می نماید. اتصال یک ساختمان به زمین توسط پی صورت می گیرد و محل قرارگیری آن بین ساختمان و زمین است. پی ها بر اساس خصوصیات خاکی که در زیر آنها قرار می گیرد و وزن سازه طراحی و ساخته می شوند. تصور یک ساختمان بدون پی غیر ممکن است زیرا عدم وجود پی منجر به نشست زمین شده و سازه دچار ترک خوردگی می گردد. پی ها مقاومت ساختمان را در برابر بارهای وارده مانند وزن دیوارها، ستون ها، سقف ها، باد و زلزله بالا می برد. آنها بار اضافی را در ساختمان پخش نموده و آن را به زمین منتقل می نمایند. پی ها به انواع مختلف با توجه به مصالح مصرفی و روش ساخت دسته بندی می شوند. در این نوشته از ساختمانچی در ابتدا به معرفی انواع فونداسیون و آرماتوربندی آن و سپس به معرفی انواع پی بر اساس مصالح مصرفی می پردازیم.

فونداسیون چیست؟

فونداسیون در دسته اولین و اساسی ترین مراحل ساختمان سازی قرار دارد که به واسطه آن انتقال وزن ساختمان از ستون های به کار رفته در ساخت و ساز به زمین و خاک اطراف آن صورت می گیرد. انتخاب نوع و ابعاد فونداسیون با توجه به کاربری ساختمان و میزان نیروهای وارده، نوع خاک و شرایط آب و هوایی متفاوت بوده و به سه دسته فونداسیون سطحی، فونداسیون عمیق و فونداسیون ویژه تقسیم بندی می شود. در ادامه به توضیح در مورد هریک از آن ها می پردازیم.

انواع پی (فونداسیون) ساختمان بر اساس مصالح مصرفی

فونداسیون سطحی

از رایج ترین انواع فونداسیون هایی که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرد، فونداسیون سطحی می باشد. نحوه اجرای این فونداسیون به گونه ای است که عموما عمق آن ها کمتر از عرضشان می باشد. در اجرای فونداسیون سطحی، در ابتدا عمل گودبرداری صورت گرفته و با عبور از لایه های نامناسب سطحی، فونداسیون اجرا می شود. در صورتی که نیاز به ساخت طبقاتی در زیر زمین باشد، حفاری بیش تر صورت می گیرد.

فونداسیون عمیق

همان گونه از نام آن پیداست، اجرای این فونداسیون در لایه های عمیق صورت می گیرد. چرا که خاک های سطحی مقاومت لازم برای تحمل نیروهای وارده را ندارند. از این رو عمق انجام این کار باید به گونه ای باشد که نیرو به لایه های سخت که در زیر قرار دارند، منتقل شود. به طور کلی فونداسیون عمیق به دو دسته سیستم قطور و سیستم فونداسیون شمعی تقسیم بندی می شود.

فونداسیون شمعی

متداول ترین انواع فونداسیون عمیق، فونداسیون شمعی می باشد. شمع به سازه ای بلند و ستونی که قطر کمی داشته و باریک می باشد، گفته می شود. این سازه با قرار گرفتن در داخل خاک، وزن سازه را به خاک زیرین آن منتقل می کند. فونداسیون شمعی خود به سه دسته شمع کوبیدنی، شمع درجا ریخته شده و شمع کوبیده درجا ریخته شده تقسیم بندی می شود.

در ساخت فونداسیون شمعی کوبیدنی، از بتن، فولاد و چوب استفاده شده است. این شمع ها سازه های از پیش ساخته شده ای هستند که پس از ساخت در محل مورد نظر نصب می شوند. شمع

درجا ریخته شده با نام شمع بتنی نیز شناخته می شود. اجرای این مدل فونداسیون به این گونه است که شمع در داخل زمین حفره تا عمق مناسب و لازم حفره ایجاد کرده و سپس حفره با استفاده از بتن پر خواهد شد. این گونه فونداسیون ها به دو صورت قابل دسترسی و اجرا هستند.  نمونه ای از این فونداسیون ها به گونه ای است که شمع ها به طور مستقیم حفر می شوند. نمونه ای دیگر نیز به گونه ای است که شمع باید ابتدا قالب گیری شده و سپس در اجرا مورد استفاده قرار گیرند. این گونه شمع ها دارای یک یا چند برآمدگی بوده و با عنوان شمع سر پهن نیز شناخته می شوند.

دسته سوم از فونداسیون شمعی که شمع کوبیده در جا ریخته شده نام دارند، مزایایی مشابه با شمع کوبیدنی و شمع درجا ریخته شده دارد.

سیستم های قطور در اجرای فونداسیون عمیق شامل پایه های عمیق و کیسون ها می باشد. از این سیستم برای احداث سازه های سنگین مانند پایه های پل ها و دکل های نفتی  استفاده می شود.

فونداسیون ویژه

فونداسیون ویژه شامل پی های شناور، پی های سلولی و پوسته ای و پی های فولادی یا پروفیله می باشد.

از پی های شناور در زمانی که لایه های عمقی نشست پذیر یا ضعیف هستند، استفاده می شود. پی های سلولی و پوسته ای بر اساس عملکرد مورد نیاز، شکل فونداسیون، ایجاد سختی کافی در طبقات زیرزمینی مورد استفاده قرار می گیرد. پی های فولادی یا پروفیله برای ساخت سازه هایی که نیروی وارده حاصل از آن بالا بوده و بستر آن سخت و سنگی می باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

آرماتوربندی فونداسیون

یکی از مهم ترین قسمت های اجرایی در ساختمان های بتنی، آرماتور بندی می باشد. اجرای صحیح آرماتوربندی از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار می باشد. چرا که در بسیاری از موارد مقاومت فونداسیون توسط آرماتورها تامین می شود. نکات مهمی در اجرای آرماتور بندی وجود دارد که باید توجه ویژه ای به آن ها شود. برای مثال باید توجه داشت از آرماتورهای زنگ زده یا آغشته به روغن استفاده نشود. از این رو بررسی آن ها قبل از استفاده باید صورت پذیرد.

آرماتورها به دو دسته تقسیم بندی می شوند: آرماتورهای طولی یا اصلی و آرماتورهای عرضی یا خاموت. از آرماتورهای عرضی یا خاموت ها در جهت حفظ و نگهداری از آرماتورهای طولی استفاده می شود. هم چنین استفاده از آن ها از خم شدگی آرماتورهای طولی بر اثر فشار، جلوگیری به عمل می آورد. از دیگر موارد قابل توجه در استفاده از خاموت ها رعایت فاصله مناسب می باشد. این فاصله حداکثر باید ۲۰ سانتی متر باشد. عدم رعایت فاصله مناسب ممکن است باعث ریزش بتن می شود.

استفاده از آرماتورهای طولی به صورت افقی و در دو ردیف بالا و پایین فونداسیون صورت می گیرد. در هنگام اجرای آرماتور طولی باید به رعایت فاصله آن ها برای جلوگیری از زنگ زدگی و فرسایش توجه نمود.

انواع پی (فونداسیون) ساختمان بر اساس مصالح مصرفی

خرک فونداسیون

آرماتورهای پایه داری که برای بستن آرماتورهای فوقانی مورد استفاده قرار می گیرند، با عنوان خرک شناخته می شوند. بنابراین می توان گفت اهمیت استفاده از خرک ها حفظ پایداری موقت آرماتورهای فوقانی می باشد. ارتفاع و عرض پایه ها، عرض خرک و فاصله آن ها از یکدیگر باید بر اساس ابعاد فونداسیون و با توجه به میزان نیروی میلگرد فوقانی که وزن خرک را تحمل می کند، تعیین شود. در جهت جلوگیری از خارج شدن خرک ها در زمان بتن ریزی و در زمان اجرای آرماتورها، باید فاصله آن ها از یکدیگر به درستی انتخاب شود.

پی سنگی

پی سنگی همانطور که از نامش پیداست از انواع سنگ ساخته می شود. سنگ های طبیعی در ساخت این نوع پی به کار می روند اما هر نوع سنگی مناسب این کار نیست. سنگی که برای پی سازی استفاده می شود باید سالم بوده و سطحی صاف داشته باشد زیرا سنگ های ناصاف و مدور پی ساختمان را سست و ناپایدار می کنند. پی های سنگی سطح وسیع تری در مقایسه با دیواری که بر روی آن قرار می گیرد دارند و با استفاده از دو نوع ملات ساخته می شوند. اگر مقدار بار وارده بر پی ها زیاد باشد ملات ماسه سیمان به کار می رود اما برای بارهای کم، ملات گل و آهک استفاده می گردد. سنگ های ارزان قیمت و در دسترس مناسب ساخت پی هستند و می توان آنها را به راحتی تهیه نمود. پی سنگی در سازه های یک طبقه و پی دیوارهای محوطه مورد استفاده قرار می گیرد.

پی بتنی

بتن یکی از محکم ترین و مقاوم ترین مصالح ساختمانی است که استفاده از آن برای ساخت پی پایداری و استقامت سازه را تضمین می کند. در واقع بهترین نوع پی، پی های بتنی هستند، از این رو امروزه پی ریزی ساختمان ها با بتن مسلح صورت می گیرد. بتن مسلح در ساخت پی ساختمان های اسکلت بتنی و فلزی به کار می رود. این نوع پی به شکل پلکانی، شیبدار و … ساخته و برای بالا بردن مقاومت آن در برابر بارهای سنگین، پایه بتنی با میلگردهای فولادی در دو جهت مسلح سازی می گردد. برای انجام پی سازی بتنی ابتدا کف زمین را با بتن مگر یا بتن کم سیمان به اندازه ۱۰ سانتی متر می پوشانند. با انجام اینکار خاک و بتن اصلی از هم تفکیک می شوند و سطح پی برای بتن ریزی تراز می گردد. بعد از آن بر روی بتن مگر داخل پی، قالب بندی صورت گرفته و بتن درون آن ریخته می شود. این بتن را به خوبی لرزش می دهند و می کوبند. این عمل تا زمانی که بتن جا بیفتد ادامه دارد. در نهایت بعد از یک روز بارگذاری بر روی پی انجام می شود. در صورت استفاده از بتن مسلح بتن ریزی بعد از قرار دادن میلگرد درون قالب صورت می گیرد.

پی فلزی

پی فلزی زمانی استفاده می شود که مقاومت فشاری خاک کم و بارهای وارد آمده بر پی زیاد باشد. اصولاً برای ستون های فولادی از پی های فولادی استفاده می شود. استفاده از فلز در ساخت پی از نظر اقتصادی مقرون بصرفه نیست، از این رو میزان ساخت پی های بتن مسلح در مقایسه با پی های فولادی در صنعت ساختمان سازی بیشتر است. برای ساخت پی توسط شبکه ای از فولاد، یک ترانشه با عرض مورد نظر و عمق ۹۰ تا ۱/۵۰ متری حفر شده، سپس کف آن رگلاژ می شود. بعد از آن بتن نظافتی با ضخامت ۳۰ سانتی متر بر روی ترانشه ریخته و متراکم می گردد. علاوه بر آن یک لایه ۱۵ سانتی متری بتن عیار پایین بر روی بتن قبلی قرار می گیرد. سپس تیرهای فولادی با فاصله های مشخص روی این لایه بتنی گذاشته و فاصله بین آنها با بتن پر می شود. بر روی ردیف اول تیرهای فولادی در مواقع لزوم می توان یک ردیف دیگر نیز قرار داد. در نهایت تمام قسمت ها با بتن پر می شوند و سازه بر روی این پی قرار می گیرد.

پی شفته ای

شفته نوعی خمیر ساخته شده از شن، خاک، آب و آهک است. پی شفته ای یکی از ساده ترین انواع پی در ساختمان سازی می باشد که اغلب برای ساختمان هایی با متراژ پایین و ساخته شده از آجر اجرا می گردد. برای اجرای پی شفته ای ابتدا شفته را در پی می ریزند و بعد از ایجاد سطح ۲۰ الی ۳۰ سانتی متری آن را صاف نموده و یک روز آن را به این حالت رها می کنند تا آب آن جذب شود. سپس با استفاده از یک وزنه آن را کوبیده و متراکم می نمایند. این کار تا زمانی که پی به ارتفاع مورد نظر برسد ادامه پیدا می کند.

پی آجری

در صورتی که ساختمان کوچک و بار وارد شده بر پی ها کم است از آجر برای ساخت پی استفاده می شود. برای صرفه جویی در آجر می توان پی را به صورت پلکانی ساخت که در این حالت بار با زاویه ۶۰ درجه به زمین منتقل می شود. پی کنی آجری حدود ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر از عرض دیوار بیشتر است.

تا دو، سه دهۀ پیش کمتر ساختمانی بیش از ده یا دوازده طبقه ساخته می‌شد و هر ساختمانی که ارتفاعی بیشتر از این داشت، برج مرتفع و آسمان‌خراش محسوب می‌شد. اما در دو دهۀ اخیر با پیشرفت تکنولوژی ساخت‌وساز و روش‌ها و متریال نوین، امکان طراحی و ساخت سازه‌های مرتفع بیشتری حاصل شده است و شاهد سر برآوردن ساختمان‌های بلند در اکثر شهرهای بزرگ کشور بوده‌ایم. البته مرتفع‌ترین برج‌های ایران در حال حاضر در کلان‌شهرها واقع شده‌اند.

برای آنکه سازه‌های مرتفع به صورت اصولی و ایمن ساخته شوند، باید استانداردها و ضوابط حساسی رعایت شود. بررسی‌ها از نوع خاک محل احداث و تحمل حداکثر وزنی که می‌تواند تحمل کند شروع شده و همچنین گسل‌های منطقه و میزان خطرآفرینی آنها را مطالعه می‌کنند. شدت و جهت وزش باد هم خصوصاً در بالاترین نقطۀ برج محاسبه می‌شود.

از طرف دیگر با توجه به اینکه یک برج تجاری یا مسکونی هجوم و حضور جمعیت بالایی را ایجاد می‌کند، دسترسی‌ها به زمینی که برج قرار است در آن ساخته شود هم باید بررسی شوند. تک‌تک این مسائل و موارد مهم دیگر روی طراحی، اجرا و حتی امکان احداث برج در سایت مورد نظر تاثیر می‌گذارد.

متاسفانه در سال‌های اخیر برج‌های تجاری و مسکونی بسیاری در شهرهای بزرگ ساخته شده که بسیاری از استانداردها برای آنها رعایت نشده و آنها را به یک بمب ساعتی خطرناک برای مواقع بروز زلزله و آتش‌سوزی تبدیل کرده است. این ساختمان‌ها همچنین بافت منطقه را به هم ریخته و حتی مزاحمت‌هایی از نظر دسترسی برای باقی ساکنین محله ایجاد کرده‌ است.

با این حال می‌توانیم سازه‌های مرتفعی در ایران بیابیم که  از این لحاظ در وضعیت بهتری قرار دارند و اصولی‌تر ساخته شده‌اند. در ادامه شما را با مرتفع‌ترین برج‌های ایران آشنا می‌کنیم.

برج میلاد

برج میلاد تهران با 435 متر ارتفاع بلندترین برج کشور و ششمین برج بلند مخابراتی در جهان و یکی از مرتفع‌ترین برج‌های ایران است که در زمینی با مساحت 62 هکتار احداث شده است. میلاد در شمال‌غربی شهر تهران قرار دارد و دسترسی به آن از سه طریق میسر است: بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، بزرگراه حکیم و بزرگراه همت.

برج میلاد که یکی از مرتفع‌ترین برج‌های ایران و جهان است به یکی از نمادهای پایتخت ایران و همچنین مرکز مهمی برای رویدادهای فرهنگی و تفریحی تبدیل شده است؛ به همین دلیل جزو جاذبه‌های گردشگری هم محسوب می‌شود. البته یکی از کاربری‌های اصلی این برج مانند باقی سازه‌های مرتفع در ایران و جهان، رفع نیازهای مخابراتی و تلویزیونی تهران است.

این برج دارای مرکز همایش‌های بین‌المللی با 15 سالن مختلف، سکوی دید باز و بسته، انواع رستوران‌ها، فضاهای نمایشگاهی، موزۀ مشاهیر ایران، گنبد آسمان، پارک دلفین‌ها، دو سالن سینما و… است که آن را به مرکزی کم‌رقیب در حوزۀ امکانات تفریحی و رفاهی در ایران تبدیل کرده است.

یکی از نکات برجسته در طراحی برج میلاد، قسمت تاج آن است که نمای بیرونی‌اش با معماری سنتی ایرانی و نقش‌ونگارهای آن هم‌خوانی و هماهنگی دارد.

ساخت برج میلاد پس از چند سال تحقیق و بررسی در دی‌ماه سال 76 شروع شد و پس از 11 سال، در مهر سال 87 به بهره‌برداری رسید.

از  کاربری‌های برج میلاد می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

کاربری هواشناسی و کنترل ترافیک

ایجاد و گسترش دسترسی به شبکۀ بی‌سیم

ایجاد جاذبۀ گردشگری

برج بین‌المللی تهران

این برج بلندترین ساختمان مسکونی و یکی از مرتفع‌ترین برج‌های ایران است که 162 متر ارتفاع داشته و در 56 طبقه ساخته شده است. برج بین‌المللی تهران که با سه بال طراحی شده و 220هزار مترمربع زیربنا دارد. این غول مرتفع و مستحکم 572 واحد مسکونی را شامل می‌شود که در بین آنها پنت‌هاوس‌های تریپلکس هم وجود دارد.

این برج  بین بزرگراه‌های حکیم غرب، کردستان و خیابان شیخ بهایی واقع شده است و دسترسی به آن از هر نقطۀ شهر آسان است.

برج بین‌المللی تهران طبق ضوابط و استانداردهای روز طراحی و ساخته شده است. طراحان و سازندگان آن مدعی هستند این ساختمان می‌تواند زلزله‌هایی با شدت ده ریشتر را هم تاب بیاورد. با این حساب این ساختمان عظیم مقاوم‌ترین برج مسکونی ایران در برابر زلزله است.

هر بال این برج چشم‌انداز متفاوتی از تهران را به نمایش می‌گذارد. ساکنین واحدها از خدماتی مانند مدیریت انرژی مصرفی، شبکه کامپیوتری داخلی، دوربین‌های مداربسته، سیستم اطفاء حریق، آنتن مرکزی تلویزیون و سیستم کنترل ترافیک آسانسور برخوردار هستند.

در طبقۀ همکف برج 17 واحد تجاری وجود دارد که در خدمت رفاه و آسایش ساکنین آن هستند. دو زمین تنیس اختصاصی و امکانات کامل ورزشی هم از دیگر امکانات این برج است. همچنین هزار پارکینگ سرپوشیده با اسکلت بتنی و دیوار حائل برای ساکنین برج در نظر گرفته شده است.

با وجود آنکه در سال‌های اخیر ساخت سازه‌های مرتفع در ایران رشد چشم‌گیری داشته است، اما این ساختمان همچنان جزو بلندترین برج‌های کشور است.

مرکز تجارت جهانی تبریز

این ساختمان 37 طبقه و 157 متر ارتفاع دارد و در شهرک ولیعصر تبریز احداث شده است. این سازه که از بلندترین برج‌های ایران است از چندین منظر دارای ویژگی‌های خاص و نوینی است که به برخی از آنها شاره می‌کنیم:

اولین ساختمان پلان آزاد کشور است.

بلندترین برج تجاری-خدماتی-گردشگری کشور است.

اولین ساختمان کشور است که با نمای پانل‌های سرامیکی ویژۀ آج‌دار اجرا شده است.

اولین برج مرتفع ایران مجهز به میراگرهای ویسکوز جاذب انرژی زلزله است.

اولین برج ساخته شدۀ کشور با ستون‌های پیش‌ساخته با تکنولوژی R-PC است.

مرکز تجارت جهانی تبریز دارای سه ورودي  شامل ورودي غربي از خيابان شريعتي جنب پارك ياس، ورودي شرقي از ميدان پروين اعتصامي خيابان صفا و ورودي جنوبي از خيابان ليدا است. این برج دارای 1500 واحد پارکینگ سرپوشیده و تعداد بسیاری پارکینگ روباز است تا مراجعه‌کنندگان از این جهت دچار سختی و مشکل نشوند.

برج مرکز تجارت جهانی تبریز علاوه بر آنتن‌های مخابراتی دارای بخش اداری، شعب بانک‌ها، دفاتر شرکت‌های داخلی و بین‌المللی، سالن برگزاری همایش، رستوران گردان و… است. این مرکز اردیبهشت سال 96 افتتاح شده و خدمات خود را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.

برج الماس قو خاورمیانه

این پروژۀ مدرن و جنجالی در شهر متل قو در استان مازندران احداث شده است و از بسیاری جهات برجسته و جالب توجه است. این مجتمع سه برج دارد که دو تا از آنها تجاری-مسکونی و بوده و سومین برج هتل مجللی با 38 طبقه است که 150 متر ارتفاع دارد. هر کدام از برج‌های مسکونی 21 طبقه‌ای هستند.

این پروژه با سرمایۀ احد عظیم‌زاده ساخته شده است و برای هر مرحلۀ آن – از مطالعات مقدماتی تا مراحل پایانی و تکمیلی- از شرکت‌های بین‌المللی و مطرح کمک گرفته شده است. به طور مثال، نورپردازی برج‌ها را شرکت فرانسوی SSF انجام داده است.

پروژۀ الماس قو خاورمیانه نمونۀ درخشان و برجستۀ علم و هنر معماری نوین در کشور است که می‌تواند در سطح بین‌الملل به رقابت با پروژه‌های مشابه بپردازد.

مجتمع تجاری پاژ در مشهد

مجتمع تجاری پاژ را شهر طبقاتی هم می‌نامند که بسیار برازندۀ آن است. این مجموعه حدود 130هزار مترمربع زیربنا دارد و در پنج بلوک به بهره‌برداری رسیده است و از مرتفع‌ترین برج‌های ایران است. این بلوک‌ها بین 6 تا 25 طبقه دارند و کاربری‌های بسیار متنوع و متعددی را شامل می‌شوند.

مرکز تجاری-اداری پاژ ابتدای بلوار جانباز مشهد واقع شده است و از لحاظ دسترسی، شرایط خوبی دارد. پارکینگ هوشمند این مجتمع ظرفیت بیش از 750 خودرو را دارد که بتواند تا حدود زیادی پاسخ‌گوی نیاز مراجعه‌کنندگان باشد.

مجتمع تجاری پاژ شامل فضای اداری، فروشگاه‌های بزرگ، چندین رستوران، سالن‌های سینما، کافه کتاب، بانک، فضای بازی و ورزشی و… است که افراد را با نیازها و خواسته‌های گوناگون راضی نگه می‌دارد؛ بدون آنکه نیاز باشد از مجموعه خارج شوند.

برج سفید تهران

این برج که در سال 1379 در محلۀ پاسداران تهران افتتاح شد، در زمان خودش بسیار مورد توجه و تحسین قرار گرفت و یکی از مرتفع‌ترین برج‌های ایران است. برج سفید 22 طبقه و 134 متر ارتفاع دارد و اولین رستوران چرخان ایران را در خود جای داده است.

این برج دارای واحدهای اداری و البته یک هتل لوکس و مجلل است. اتاق‌های این هتل به واسطۀ محلی که در آن قرار گرفته است دارای آرامش مطلوبی هستند و پس از گذشت نزدیک به دو دهه، همچنان جایگاه و محبوبیت خود را بین شرکت‌ها و مسافرین حفظ کرده و حتی مشتریانی دائمی و قدیمی دارند.

برج آسمان در فرمانیه

زمانی که این برج 37 طبقه در منطقۀ فرمانیۀ تهران ساخته شد، بلندترین ساختمان مسکونی ایران نام گرفت. امروز هم با 120 متر ارتفاع، پس از برج بین‌المللی تهران جایگاه دوم را در این جدول به خود اختصاص داده است و یکی از مرتفع‌ترین برج‌های ایران است. برج آسمان در مجموع 104 واحد مسکونی، تجاری و اداری دارد. دفتر مرکزی سازمان کشتی‌رانی ایران هم در حال حاضر  در این برج قرار دارد.

جمع‌بندی:

در چند دهۀ اخیر شاهد رشد در ساخت و اجرای ساختمان‌ها و برج‌های بلندمرتبه در کشور بوده‌ایم. عامل اصلی این رشد پیشرفت علم معماری و تکنولوژی و همچنین نیاز به ایجاد فضای بیشتری از طریق مرتفع‌کردن ساختمان بوده است.

اکثر این برج‌ها کاربری تجاری-تفریحی دارند و تعداد کمتری صرفاً جهت کاربری مسکونی ساخته شده‌اند.

بیشتر ساختمان‌های بلند کشور در کلان شهرهایی نظیر تهران، مشهد و تبریز قرار گرفته‌اند.

طبق تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، بیماری‌های چشمی که در اثر قرار گرفتن در معرض نورهای بسیار روشن، سرد و فلورسنت ایجاد می‌شود، ۱۲ درصد افزایش پیدا کرده‌اند. در مورد اتاقی که در آن بیشتر از سایر نقاط وقت می‌گذرانید بیشتر فکر کنید. آیا در هنگام طراحی منزل خود به انتخاب نور مناسب در هر اتاق توجه کرده‌اید؟ آیا می‌دانید تعداد لامپ در اتاق باید چند تا باشد؟ آیا می‌دانید نور مناسب هر اتاق با چه لامپی تامین می‌شود؟ چند تعداد لامپ در اتاق شما وجود دارد؟

همه این موارد در انتخاب نور مناسب برای هر اتاق و دفتر کاری و… باید در نظر گرفته شوند. در هنگام انتخاب نور مناسب باید به کاربری آن محل توجه کنید. نورهای مختلف بر چشم شما تأثیرات مختلفی می‌گذارند و برخی از آن‌ها سلامت چشم شما را به خطر می‌اندازند.

از چه نوع نوری در انتخاب نور مناسب باید اجتناب شود؟

لامپ‌های فلورسنت، نورهای سرد و سفید روشن و لامپ‌های رشته‌ای بیشترین میزان اشعه ماوراءبنفش را تولید می‌کنند. طبق تحقیقات انجام شده، بیشترین آسیب‌های چشمی به وسیله این نورها ایجاد می‌شود و بهتر است در هنگام انتخاب نور مناسب برای مکان‌های مختلف و نور هر اتاق به این مسئله توجه کنید.

علاوه بر این نورها، نور موبایل، تبلت، نورهای آبی و برخی از انواع ال ای دی‌ها برای چشم مضر است. نور خورشید نیز می‌تواند موجب آسیب به چشم شود. آنچه این نورها را از لیست انتخاب نور مناسب خط می‌زند کوتاه بودن طول موج نور آن‌هاست.

لامپ‌ها

در قرن نوزدهم اولین لامپ رشته‌ای توسط توماس ادیسون اختراع شد. از آن زمان تا به حال بهبود قابل‌توجهی در انواع مختلف لامپ‌ها و بهره‌وری آن‌ها به وجود آمده است. انواع مختلفی از لامپ‌ها در مکان‌ها و لوازم مختلف دیده می‌شود مانند لامپ‌هایی که در سیستم نورپردازی خانه‌ها، دفاتر، کارخانه‌ها، دستگاه‌های الکتریکی و… یافت می‌شوند.

عملکرد یک لامپ به نوع حباب ( شیشه یا بالب) بستگی دارد. انواع مختلف حباب لامپ، باعث ایجاد نورهای مختلف می‌شود. لامپ‌ها نور را به وسیله جریان الکتریسیته تولید می‌کنند و نوعی از تولید نور مصنوعی هستند. لامپ‌ها و چراغ‌ها در سیستم روشنایی، نقشی حیاتی دارند و موجب می‌شوند بتوانیم نورپردازی مدنظر خود را ایجاد کنیم.

در ادامه به بررسی انواع مختلف چراغ و لامپ، ویژگی‌ها و عملکرد آن‌ها می‌پردازیم. برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و انتخاب نور مناسب برای هر اتاق و مکان، آشنایی با انواع آن‌ها مهم است و این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا بتوانید تصمیم بگیرید با توجه به محیطی که قرار است در آن نورپردازی انجام شود، کدام یک از لامپ‌ها می‌توانند نور مناسب هر اتاق و مکان را تأمین کنند.

انواع مختلف لامپ و چراغ

لامپ‌های رشته‌ای

لامپ‌های رشته‌ای لامپ‌های استانداردی هستند که اکثر مردم با این نوع از لامپ کاملاً آشنا هستند. لامپ‌های رشته‌ای در اندازه‌ها و ولتاژ‌های مختلفی تولید می‌شوند. این لامپ‌ها به وسیله الکتریسیته‌ای که از رشته تنگستن( فلزی از جنس کروم) که در داخل حباب آن‌ها قرار دارد، عبور می‌کند، نور و گرما تولید می‌کنند. این رشته در مخلوطی از گاز نیتروژن و یا خلأ قرار دارد.

به مرور زمان، لامپ‌های ال ای دی، لامپ‌های فلورسنت و … جایگزین این نوع از لامپ‌ها شدند و امروزه کمتر از این نوع لامپ استفاده می‌شود. یکی از دلایلی که موجب کاهش استفاده از این لامپ شده است، جریان ناگهانی وارد شده بر لامپ هنگام روشن شدن است. به دلیل نازک بودن حباب و انرژی و گرمای تولیدشده توسط لامپ، این امکان وجود دارد که با گرم شدن رشته‌ها، لامپ بشکند.

لامپ‌های فلورسنت فشرده

لامپ‌های فلورسنت فشرده نوع جدیدی از لامپ‌های فلورسنت هستند که همانند همان لامپ‌های فلورسنت قدیمی کار می‌کنند. یکی از مشکلات این لامپ‌ها تولید جیوه و مشکلات دفع آن است. این لامپ به عنوان جایگزینی برای لامپ‌های رشته‌ای طراحی شده است.

این لامپ‌ها از انرژی کمتری استفاده می‌کنند، همان اندازه نور تولید می‌کنند و عمر طولانی‌تری دارند. راندمان درخشندگی یک لامپ فلورسنت فشرده حدود ۶۰ لومن در وات است و تقریباً ۱۰۰۰۰ ساعت عمر می‌کند. این لامپ‌ها بیشتر به صورت لوله‌ای تولید می‌شوند و مدل‌های جدید آن‌ها شکلی همانند لامپ‌های رشته‌ای دارند.

لامپ‌های هالوژن

این نوع لامپ‌ها شامل رشته‌ای از جنس تنگستن هستند که پوششی متراکم و شفاف دارند و با گازی ساکن و مقدار کمی هالوژن( برم یا ید) پر می‌شوند. این چراغ‌ها کوچک‌تر از لامپ‌های معمولی هستند. هالوژن موجب افزایش طول عمر و روشنایی لامپ می‌شود. بازده نوری یک لامپ هالوژنی، حدود ۲۵ لومن در وات است.

لامپ‌های مهتابی

لامپ‌های فلورسنت در برابر لامپ‌های رشته‌ای از انرژی کمتری برای تولید نور استفاده می‌کنند و راندمان آن‌ها حدود ۴۵ تا ۱۰۰ لومن در وات است، اما قیمت بیشتری نسبت به این لامپ‌ها دارند. فلورسنت‌ها رنگ مناسبی ندارند و ظاهر سردی دارند. بنابراین در انتخاب نور مناسب، به این نکته توجه کنید. از این لامپ می‌توان در مکان‌های مختلف به ویژه محیط خارجی استفاده کرد. بهتر است در هنگام استفاده از این لامپ، نور مناسب دیگری را با آن ترکیب کنید.

چراغ‌های نئون

لامپ‌های نئونی حاوی گازی کم‌فشار هستند و با حبابی شیشه‌ای که درون آن دو الکترود نصب شده است، کار می‌کنند. لامپ‌های نئونی که نور استانداردی دارند با مخلوطی از گاز نئون و آرگون پر می‌شوند در صورتی که لامپ‌های پرنور تنها با گاز نئون خالص پر می‌شوند. گاز موجود در حباب این لامپ موجب می‌شود الکترودها انرژی را به یکدیگر منتقل کنند و لامپ روشن بماند.

لامپ‌های HID یا لامپ‌های تخلیه شدید

این لامپ‌ها نور زیادی تولید می‌کنند و برای استفاده در منزل مناسب نیستند. از این لامپ‌ها در فضای باز، ورزشگاه‌ها، مناطق عمومی، خیابان‌ها، جاده‌ها و پارکینگ‌ها استفاده می‌شود. ایمنی در ساخت این لامپ‌ها بسیار مهم است.

لامپ‌های ال ای دی LED

این نوع لامپ نور را از طریق حرکت الکترون‌ها در یک دستگاه نیمه‌هادی، هدایت می‌کند. لامپ‌های ال ای دی نور بسیار بیشتری از لامپ‌های رشته‌ای تولید می‌کنند و در عین حال انرژی بسیار کمتری مصرف می‌کنند و طول عمر بیشتری دارند. اصولاً ال ای دی‌ها را در یک حباب قرار می‌دهند تا بتوان از آن به عنوان لامپ استفاده کرد. این لامپ‌ها می‌توانند بدون فیلترهای رنگی، نورهای رنگی مختلفی تولید کنند. هزینه خرید ال ای دی نسبت به سایر لامپ‌ها کمی بیشتر است.

لامپ‌های هالید فلزی

در این نوع لامپ‌ها یک مجرای قوسی شکل وجود دارد که این مجرا از سرامیک یا کوارتز ساخته شده است و جیوه، نمک MH و گاز در آن جریان دارد. نوری که این لامپ‌ها تولید می‌کنند در مقایسه با اندازه‌ای که دارند، بیشتر است و این لامپ‌ها بسیار کارآمد هستند. اغلب از این لامپ‌ها در سالن‌ها، صحنه‌های نمایش و فضای باز استفاده می‌کنند.

لامپ‌های کم‌فشار سدیمی

لامپ‌های کم‌فشار سدیمی عملکردی مشابه لامپ‌های فلورسنت دارند و چند ثانیه وقت لازم است تا روشن شوند. این لامپ‌ها نور زیادی تولید می‌کنند و مناسب فضای باز، جاده‌ها و… هستند.

چه لامپ‌هایی را در انتخاب نور مناسب در نظر بگیریم؟

اولین قدم در انتخاب نور مناسب، انتخاب لامپ مناسب است. منابع نوری وجود دارند که علاوه بر بهتر بودن برای چشم، انرژی بیشتری تولید می‌کنند. این لامپ‌ها در قیمت‌های مختلف و کاربردهای مختلف وجود دارند و در نهایت با بررسی آن‌ها و توضیح درباره ویژگی‌های آن‌ها می‌توانید به انتخاب نور مناسب بپردازید.

لامپ‌های خورشیدی(لامپ رشته‌ای نور گرم)

اولین لامپی که می‌توانید در لیست «انتخاب نور مناسب» خود قرار دهید، لامپ خورشیدی است. این لامپ‌های سنتی نور گرم‌تری تولید می‌کنند و پرتوهای UV کمتری نسبت به لامپ‌های سفید روشن ساطع می‌کنند. تنها مشکل این لامپ‌ها مصرف انرژی بالای آن‌ها و هزینه‌بردار بودن است اما یکی از بهترین گزینه‌ها برای انتخاب نور مناسب است.

لامپ‌هایی با طیف نوری کامل

اصطلاح طیف نوری کامل مربوط به نوع خاصی از لامپ نمی‌شود بلکه معیاری است که برای تائید سلامت برخی از لامپ‌ها، به آن‌ها داده می‌شود. این نوع لامپ‌ها نور طبیعی را شبیه‌سازی می‌کنند و بین روشنایی و کنتراست نور لامپ، تعادل ایجاد می‌کنند. سازندگان این نوع لامپ‌ها معتقد هستند که نور این لامپ‌ها موجب افزایش قابلیت خوانایی، ادراک رنگ و خلق و خوی می‌شود.

لامپ‌های ال ای دی

برای انتخاب نور مناسب می‌توانید از لامپ‌های ال ای دی هم استفاده کنید! قیمت این لامپ‌ها نسبت به سایر لامپ‌ها بیشتر است اما از نظر مصرف انرژی بسیار به صرفه هستند. این لامپ‌ها هیچ اشعه UV تولید نمی‌کنند. تفکرات غلط زیادی در مورد این لامپ‌ها وجود دارد.

برای مثال، بسیاری از مردم معتقدند این لامپ‌ها تنها می‌توانند نور سرد و آبی تولید کنند در صورتی که لامپ‌های ال ای دی دارای طیف رنگی هستند و نور گرم هم تولید می‌کنند. باور اشتباه دیگر این است که بسیاری از افراد فکر می‌کنند مقدار انرژی که به وسیله این لامپ‌ها صرفه‌جویی می‌شود، بسیار کم است. اما مطالعات نشان می‌دهد که مصرف انرژی این لامپ‌ها تقریباً نصف مصرف انرژی لامپ‌های رشته‌ای و فلورسنت است.

لامپ‌های فلورسنت فشرده یا CLF

این لامپ‌ها علاوه بر تولید اشعه UV کم، نور بیشتری در قبال استفاده از انرژی در مقایسه با لامپ‌های رشته‌ای و فلورسنت معمولی ایجاد می‌کنند. نور آن‌ها در مقایسه با لامپ‌های ال ای دی کمتر است اما قیمت مناسب‌تری نسبت به این لامپ دارند. یکی از مشکلات این نوع لامپ، جیوه‌ای است که از طریق آن ایجاد می‌شود اما این مقدار جیوه بسیار کمتر از جیوه‌ای است که لامپ‌های فلورسنت معمولی ایجاد می‌کنند.

لامپ‌های معرفی شده، کمترین آسیب را به چشم می‌رسانند و شما می‌توانید از آن‌ها در انتخاب نور مناسب اتاق‌های خود استفاده کنید.

انتخاب نور مناسب و کاربری هر اتاق

برای انتخاب نور مناسب باید به کاربری هر مکان توجه شود و میزان نور هر اتاق باید با توجه به کاربرد آن انتخاب شود. به طور کلی نورپردازی به سه مدل تقسیم می‌شود: نورپردازی محیطی، نورپردازی کاری، نورپردازی accent.

روشنایی محیطی یا عمومی همان میزان نوری است که برای روشن کردن یک اتاق استفاده می‌شود. علاوه بر استفاده از نور طبیعی و معمول یک اتاق، به وسیله این نورپردازی سعی می‌شود آن اتاق روشن‌تر شود. برای این کار می‌توان از لوستر، لامپ‌های حبابی، لامپ‌های دیواری و… استفاده کرد.

با استفاده از نورپردازی کاری قرار است نوری بیشتر از نور طبیعی موجود در فضا، داشته باشید. بنابراین با متمرکز کردن لامپ‌ها و چراغ‌ها در نقاط مختلف سعی می‌کنید کنتراست نوری ایجاد کنید. چراغ‌های رومیزی، چراغ‌های مطالعه و چراغ‌هایی که در کابینت‌ها و کمدها قرار می‌گیرند، معمول‌ترین نوع استفاده از این نورپردازی هستند. از لامپ‌های مختلف دیگری هم می‌توان برای این نورپردازی استفاده کرد اما نوع و شیوه استفاده از این لامپ‌ها، طراحی شیوه به کار بردن آن‌ها در محیط و میزان نور آن‌ها در این شیوه نورپردازی مؤثر است.

نورپردازی accent محیط خاصی را روشن می‌کند. اصولاً برای تمرکز نور بر اثری هنری از این نوع نورپردازی استفاده می‌شود. به این شیوه که نور بر اثر متمرکز می‌شود و اطراف آن اثر تاریک‌تر باید باشد و سایه‌ای در اطراف آن ایجاد شود.

برای انتخاب نور مناسب و استفاده از این تکنیک‌ها باید در نظر بگیرید که از یک اتاق چه استفاده‌ای می‌کنید و سپس از تکنیک‌های مختلف استفاده کنید. ابتدا بهتر است از نورپردازی محیطی شروع کنید و پس از آن به نورپردازی کاری و در انتها به نورپردازی accent بپردازید.

اگر قرار باشد نورپردازی یک گالری را طراحی کنید، باید از نورپردازی accent شروع کنید. اگر نورپردازی قرار است برای یک دفتر کاری انجام شود بهتر است از نورپردازی کاری استفاده کنید و برای طراحی نورپردازی اتاق خود و خانه بر روی نورپردازی محیطی متمرکز شوید.

درست است که بهتر است در طراحی نورپردازی خانه بر نورپردازی محیطی تمرکز کنید اما با استفاده از سایر انواع نورپردازی می‌توانید به خانه خود جلوه بیشتری ببخشید. برای مثال در اتاق نشیمن خود می‌توانید از نورپردازی accent به شیوه‌های مختلفی استفاده کنید. می‌توانید با قرار دادن یک اثر هنری بر روی میزی کوچک در گوشه اتاق و یا تابلویی بر روی دیوار، از این نورپردازی استفاده کنید.

بهتر است برای اتاق خواب خود کمتر از نورپردازی محیطی استفاده کنید و هر گونه نوری را از قسمت تخت خواب دور کنید. با توجه به اینکه اکثر اتاق خواب‌ها کاربردی چندگانه دارند و برای مطالعه و … هم استفاده می‌شوند، طراحی نور این مکان کمی دشوار می‌شود اما اگر از اتاق خواب خود برای مطالعه هم استفاده می‌کنید، در انتخاب نور مناسب بیشتر دقت کنید و از نورپردازی کاری در اطراف میز مطالعه خود استفاده کنید تا نور مناسبی هنگام مطالعه داشته باشید.

در محیط حمام و توالت می‌توانید خلاقانه‌تر عمل کنید. می‌توانید دور آینه را با استفاده از تکنیک نورپردازی کاری روشن‌تر کنید تا به هنگام استفاده از آینه بتوانید راحت‌تر عمل کنید. بهتر است دو طرف آینه لامپ‌ها را قرار دهید تا هنگام نگاه کردن در آن، کل صورتتان روشن دیده شود و برخی از نقاط در سایه قرار نگیرند.

واحد اندازه‌گیری روشنایی

لومن واحد اندازه‌گیری نور و روشنایی یک لامپ است. بنابراین برای انتخاب نور مناسب باید به این واحد توجه کنید. هر چه میزان لومن یک لامپ بیشتر باشد، میزان روشنایی آن نیز بیشتر خواهد بود. یک لامپ معمولی که برای خانه استفاده می‌شود، حدوداً ۸۰۰ لومن است که این مقدار معادل ۶۰ وات می‌شود. اینکه چند لومن برای یک اتاق نیاز دارید بستگی به اندازه آن اتاق دارد.

علاوه بر توجه به اندازه اتاق، باید به رنگ دیوارها و میزان نور مورد نیاز با توجه به کاربری اتاق توجه کنید. توجه به همه این موارد در انتخاب نور مناسب و اندازه‌گیری لومن مؤثر است. در ادامه معیار کلی برای میزان روشنایی اتاق‌های مختلف را با فرض اینکه اندازه آن‌ها معمولی است، برای شما می‌آوریم:

آشپزخانه: ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ لومن

حمام: ۴۰۰۰ تا ۸۰۰۰ لومن

اتاق خواب: ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ لومن

اتاق نشیمن: ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ لومن

اتاق ناهارخوری: ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ لومن

دفاتر خانگی: ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ لومن

نکته: همان طور که پیش‌تر ذکر شد، مقدار لومن‌های ذکر شده برای اتاق‌هایی با اندازه‌های معمولی است و با توجه به موارد مختلفی این میزان می‌تواند متغیر باشد و در اینجا تنها به عنوان نمونه آورده شده‌اند؛ مثلاً برای انتخاب نور مناسب در اتاق خواب‌ها، برای هر بخش مطالعه‌ای، به میزان پانصد لومن باید اضافه شود و اگر برای کمدتان لامپی در نظر می‌گیرید، این لامپ باید در حدود چهارصد لومن باشد.

اگر در آشپزخانه خود برای نقاطی که سینک، فر و … قرار دارند، نورپردازی کاری در نظر گرفته‌اید، هر کدام از آن‌ها باید حدود چهارصد و پنجاه لومن باشند. در حمام نیز علاوه بر میزان روشنایی ذکر شده، باید بیش از هزار و هفت‌صد لومن برای اطراف آینه در نظر بگیرید و برای دفاتر خانگی، بیش از هزار و دویست لومن برای هر میز اضافه کنید.

انتخاب نور مناسب با توجه به اندازه اتاق

روش ساده‌ای برای محاسبه میزان وات مورد نیاز برای هر اتاق وجود دارد. البته با توجه به کاربری اتاق مورد نظر شما، این میزان می‌تواند متغیر باشد اما برای انتخاب نور مناسب یک اتاق معمولی با کاربری روزمره، می‌توانید از روش زیر استفاده کنید:

طول و عرض اتاق را اندازه بگیرید

مساحت اتاق را به دست بیاورید. یعنی اندازه طول را در اندازه عرض ضرب کنید

مساحت را در عدد 25 ضرب کنید

عدد به دست آمده، میزان واتی است که اتاق شما برای روشنایی استاندارد، نیاز دارد.

مثال: یک اتاق به طول 5 متر و عرض 3 متر به چه میزان وات برای روشنایی نیاز دارد؟

ابتدا مساحت اتاق را به دست می‌آوریم یعنی عدد ۳ را در عدد ۵ ضرب می‌کنیم و حاصل آن ۱۵ می‌شود. سپس ۱۵ را در ۲۵ ضرب می‌کنیم و حاصل ۳۷۵ می‌شود. یک اتاق با مساحت ۱۵ متر، به ۳۷۵ وات برای روشنایی استاندارد نیازمند است.

جمع‌بندی

با توجه به مواردی که در این مقاله ذکر کردیم نکاتی که باید برای انتخاب لامپ و نور مناسب برای نقاط مختلف خانه خود در نظر بگیرید به صورت زیر است و برخی از این نکات را می‌توانید بر اساس برچسب FTC به دست آورید.

طول عمر لامپ (این مقدار با ساعت نشان داده می‌شود. برای مثال ۱ لامپ ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ ساعت عمر می‌کند)

میزان مصرف انرژی (با واحد وات اندازه‌گیری می‌شود)

مقدار نور لامپ

نوع نور لامپ (میزان گرما یا سرمای نور در این بخش نشان داده می‌شود و بر روی نموداری که یک سر آن نور سرد و طرف دیگر آن نور گرم وجود دارد، مشخص می‌‌شود و واحد آن کلوین است.)